türk musikisi usülleri

Geleneksel sanat müziğinde belirli bir zaman içinde vuruşların değerlerinin birbirine eşit veya eşit olmadığı,fakat mutlaka kuvvetli ve zayıf vuruşların belirli bir şekilde yanyana gelmesiyle oluşan zaman kalıplarına USUL denir. Usullerin her bir vuruşuna DARP adı verilir(Darp eskiden usul yerine de kullanılan bir kelimedir).

Geleneksel sanat müziğinde tüm eserler, usul kalıplarına uyularak bestelenmişlerdir. Usul kalıbını oluşturan vuruşlar, kuvvetli ya da zayıf oluşlarına göre; DÜM, TEK, TE, KA gibi hecelerle belirtilmişlerdir.

Ölçü ile usul aynı değildir. Usul ölçünün kalıplaşmış şeklidir.

Türk Musıkisi Usulleri

Basit Usuller: Oluşumunda başka hiç bir usul olamayan usullerdir.
Birleşik Usuller: Birden fazla usulün birleşmesi ile oluşan usullerdir.

Küçük Usuller: 2 zamandan 15 zamana kadar olan usullerdir.
Büyük Usuller: 16 zamandan başlayarak büyüyen usullerdir.

A- Küçük Usuller ve Zamanları:

nim Sofyan Usulü– 2 Zamanlı, iki tane birim zamandan oluşmaktadır, ilk basit usuldür. 2/4 lük olarak da çalınır.
Semai Usulü– 3 Zamanlı, Üç birim zamandan meydana gelmiştir ikinci basit usuldür. 3/4 lük olarak da çalınır.
Sofyan Usulü– 4 Zamanlı, iki tane nim sofyandan meydana gelmiştir. 4/4 lük olarak da çalınır.
Türk Aksağı Usulü– 5 Zamanlı Bir nim sofyan usululün ve de bir semai usulünün bir araya gelmesinden oluşmuştur. 5/4 olarak da çalınır. iki tane çalım şekli vardır.
Yürük Semai Usulü– 6 Zamanlı iki tane semai usulünden ya da 3 tane nim sofyan usulünden oluşmuştur. 6/4 olarak da çalınır daha yavaş çalıma sahip olan haline “Sengin Semai” usulü denir.
Mürekkeb Nim Sofyan Usulü– 6 Zamanlı
Devr i Hindi Usulü– 7 Zamanlı, Bir semai iki tane nim sofyan usulünden meydana gelir. 7/4 olarak da çalınır.
Devr i Turan Usulü– 7 Zamanlı, iki tane nim sofyan ve bir de semai den olumuştur.
Düyek Usulü– 8 Zamanlı, iki tane sofyan usulünden meydana gelmiştir. 8/ olarak çalınır. 8/4 lük çalımına “Ağır Düyek” de denir.
Müssemmen Usulü– 8 Zamanlı, Bir semai usulü bir nim sofyan usulü ve de ardından bir semai usullerinin birleşmesi ile oluşmuştur.
Aksak Usulü– 9 Zamanlı, Bir sofyan usulu ve de bir türk aksağı usulünün birleşmesinden oluşmuştur. değeri 9/8 dir. 9/4 olarak çalınan şekline “Ağır Aksak” usulü denir.
Evfer usülü– 9 Zamanlı, Bir sofyan usulü ve de bir türk aksağı usulündan oluşmuştur. Aksak’dan farkı türk aksağı’nın son iki vuruşunun yeri deşiktir. 9/4 çalımına “Ağır Evfer” denir.
Oynak Usulü– 9 Zamanlı, Bir semai usulü ve de bir yürük semai usulünün bir araya gelmesinden oluşur. 9/4 olarak da çalınır.
Raks Aksağı Usulü– 9 Zamanlı, Bir türk aksağı usulü bir sofyan usulünün birleşmesinden meydana gelmiştir.
Mürekkeb Semai Usulü– 9 Zamanlıdır 9/8 dir.
Aksak Semai Usulü– 10 Zamanlı, iki türk aksağı usulünden oluşur. Dikkat edilmesi gereken birinci ve ikinci türk aksağındaki ikinci ve üçüncü vuruşlarında kıymetlerin yerleridir. 10/16lık çalınma şekline “Curcuna” 10/4 lük çalınma şekline “Ağır Aksak Semai” denir.
Lenk Fahte Usulü– 10 Zamanlı Bir türk aksağı usulünden, bir semai usulünden, bir nim sofyan usulünden oluşmaktadır. (10/8)
Ceng i Harbi Usulü– 10 Zamanlı, iki tane nim sofyan usulünden ve de iki tane semai usulünden meydana gelmiştir.
Tek Vuruş Usulü– 11 Zamanlı
Frençkin (Frenkçin) Usulü– 12 Zamanlı
Nim Çember Usulü– 12 Zamanlı
ikiz Aksak Usulü– 12 Zamanlı
Bileşik Sofyan Usulü– 12 Zamanlı
Nim Evsat Usulü– 13 Zamanlı
Şarkı Devr i Revanı Usulü– 13 Zamanlı
Bektaşi Devr i Revanı Usulü– 13 Zamanlı
Ayin Devr i Revanı Usulü– 14 Zamanlı
Raksan Usulü– 15 Zamanlı

B- Büyük Usuller ve Zamanları:

Çifte Düyek Usulü– 16 Zamanlı
Fer Usulü– 16 Zamanlı
Nim Berefşan Usulü– 16 Zamanlı
Nim Hafif Usulü– 16 Zamanlı
Türki Darb Usulü– 18 Zamanlı
Nim Devir Usulü– 18 Zamanlı
Fahte Usulü– 20 Zamanlı
Durak Evferi Usulü– 21 Zamanlı
Hezec Usulü– 22 Zamanlı
Çenber Usulü– 24 Zamanlı
Nim Sakil Usulü– 24 Zamanlı
Evsat Usulü– 26 Zamanlı
Beste Devr i Revanı Usulü– 26 Zamanlı
Frengi Fer Usulü– 28 Zamanlı
Devr i Kebir Usulü– 28 Zamanlı
Remel Usulü– 28 Zamanlı
Muhammes Usulü– 32 Zamanlı
Hafif Usulü– 32 Zamanlı
Berefşan Usulü– 32 Zamanlı
Darb ı Hüner Usulü– 38 Zamanlı
Sakil Usulü– 48 Zamanlı
Havi Usulü– 64 Zamanlı
Darb ı Fetih Usulü– 88 Zamanlı

C- Dizi Usuller

Nim Zencir Usulü– 60 Zamanlı
Zencir Usulü– 120 Zamanlı
Cihar Usulü– 124 Zamanlı
Darbeyn Usulü– 48, 56, 60, 88, 116 118 120 zamanlı olarak kullanılmıştır.