bugün

en büyük ve kapsamlısı 'CERN' adı altında isviçre-Fransa sınırında bulunur. Evrenin oluşumu mikrokozmos gibi konuların araştırılmasında kullanılan araçtır.
evrenin ilk anlarını gözlemlemek, parçacıkları çarpıştırarak subatomik parçacıkları araştırmak için inşa edilmiş devasa aletlerdir bunlar. nasıl bir ironidir ki evrenin en küçük parçacıklarını, evrenin en büyük araştırma aletiyle gözlemliyorsunuz.

bu parçacık hızlandırıcıları daire şeklinde elektromıknatıslarla kaplanmış, bazı bölgelerinde dev dedektörlerin bulunduğu, kmlerce çaplı tünellerdir. bildiğimiz metro tüneline benzer, lakin farkı trenler değil de pozitron gibi minicik parçacıkların içinde yolculuk etmesidir. iki parçacık tünelin içinde hızlandırılırlar ve sonra çarpıştırılırlar, çarpışma sonucunda oluşan enkaz bize evrenin ilk dönemlerine götüren önemli şeylerdir.

parçacık hızlandırıcıları diyince aklımıza cern gelir. isviçrede bulunan cern gözlemevinde eski lep hızlandırıcısı sökülerek yerine bu yıl hizmete girecek olan büyük hadron çarpıştırıcısı lhc - yani large hadron collider - dünyanın en büyük en hayvani aygıtıdır. öyle hayvanidir ki fransa metrosu bok yemiştir yanında ki zaten bu lhc isviçrenin sınırlarını taşıp fransanın da altında geçer.

lhc, büyük hadron çarpıştırıcısı cern araştırma merkezinde başlayıp fransa sınırlarına kadar uzanan yerin 100 metre altına kurulmuş 27 km uzunluğunda, 3.8 metre çapında tünellerden oluşan bir şeydir. isviçreli bilim adamlarının ne yapacağını şaşırdığı bir durumda yaptıkları en öküz şeydir yani kısacası.

lhc proton demetlerini hızlandırır. bunu hızlandırabilmek için çok güçlü elektromıknaatıslar kullanılır ki o kadar güçlüdür ki 140000 gev enerjiye kadar çıkar bu parçacıklar. neredeyse ışık hızına ulaşırlar. lhc nin kullandığı enerji benim küçük memleketimin 1 aylık enerji ihtiyacını karşılayabilir. keşke bu kadar israfla bitse. o elektromıknatısları kullanmak için mıknatıslar -271 dereceye yani mutlak sıcaklığın 2 derece üstüne kadar soğutuluyorlar ki bu soğutmayı sağlayacak enerjiyle 10 fatih sultan mehmet köprüsü 1 yıl boyunca ışıklandırılabilir. her neyse hızlanan bu proton demetleri gereken enerjiyi aldıktan sonra kafa kafaya çarpıştırılıyorlar. geride bildiğin enkaz oluşuyor her tarafta parçacıklar, yıkım oluyor yani.

işte lhc bu yıkımda etrafa saçılan kuarkları bozonları tespit etmeye çalışıyor. bütün amacı bu. yalnız bir tek hedefi var gözlemlenememiş, bütün olaylardan bigbang sonrasından sorumlu higgs bozonu. işte bundan dolayı lhc ye tanrıyı arayan alet gözüyle bakılıyor.
Protonlarin carpismasiyla yaklasik 10e15 °C (günesin ic sicakliginin milyarlar kati) kadar ulasan sicakligi oldugu söyleniyor.

(bkz: Quark-Gluon)
atom parçacıklarının(genelde protonların) grup halinde hızlarının inanılmaz arttırılarak(ışık hızının yaşlaşık %99.9 u) çarpıştırılmaları amacı ile yapılmış olan tüp. bunlar düz ve yuvarlak olarak ikiye ayrılır. en büyük olanı "cern" isimli şirketin yaptığı 27 km uzunluğundaki tanesi 45 ton olan yüzlerce elektro-mıknatıstan oluşur. mini bigbang oluşturmaya çalışılmaktadır.