bugün

(yunanca pan: 'bütün' ve psykhe: 'ruh')
felsefede, gerçekliğin birbirinden ayrı ve farklı ruhsal varlık ya da zihinlerce olşturulduğu görüşü. maddenin canlı olduğunu kabul eden hilozoizm ile doğadaki her şeyi tanrı'yla özdeşleştiren panteizmden ve tanrı'nın varlığının tümüyle değil ancak bir bölümüyle evreni içerdiği görüşünü savunan panenteizmden farklıdır. panpsişizmin tipik bir temsilcisi olan gottfried wilhelm leibnez'e göre dünya ruhsal enerji atomlarından oluşur. monad adını verdiği bu atomların her biri değişik bilinç düzeyine sahiptir. cansız evreni oluşturan varlıklardaki monadlar uyur, hayvanlardaki monadlar düş görür, insanlardakilerse uyanıktır. tanrı bütünüyle bilinç olan monaddır. schopenhauer'in tüm varlıkların içsel doğalarının iradeden oluştuğunu ileri sürmesi panpsişizm görüşüne uygundu. bu görşün ateşli bir yandaşı da deneysel psikolojinin kurucusu gustav theodor fechner'di; ona göre ağaçlar bile duygu ve bilinç gibi ruhsal etkinliklere sahipti. mutlak idealist düşünürlerden josiah royce, göksel cisimlerin ruhu olduğunu öne sürerek yalnızca fechner'in izleyicisi olmakla kalmadı; aynı zamanda her hayvan türünün bireysel özellikte tekil bir bilince sahip olduğu ve bu bilincin o türün tüm bireylerine yansıdığı biçimindeki ilginç kuramın da svunuculuğunu yaptı. felsefesinde her gerçek varlığın duygu, coşku, bilinç gibi ruhsal etkikler gösterdiğini ileri süren alfred north whitehead de panpsişist düşünürler arasında sayılabilir.*