nazım hikmetin pirayeye yazdığı mektuplar

ne güzel şey hatırlamak seni : ölüm ve zafer haberleri içinden, hapiste ve yaşım kırkı geçmiş iken...
ne güzel şey hatırlamak seni : bir mavi kumaşın üstünde unutulmuş olan elin ve saçlarında vakur yumuşaklığı canımın içi istanbul toprağının...
içimde ikinci bir insan gibidir seni sevmek saadeti...
parmakların ucunda kalan kokusu sardunya yaprağının, güneşli bir rahatlık ve etin daveti: kıpkızıl çizgilerle bölünmüş sıcak koyu bir karanlık...

ne güzel şey hatırlamak seni, yazmak sana dair, hapiste sırtüstü yatıp seni düşünmek : filânca gün, falanca yerde söylediğin söz, kendisi değil edasındaki dünya...

ne güzel şey hatırlamak seni.
sana tahtadan bir şeyler oymalıyım yine : bir çekmece, bir yüzük ve üç metre kadar ince ipekli dokumalıyım.
ve hemen fırlayarak yerimden penceremde demirlere yapışarak hürriyetin sütbeyaz maviliğine sana yazdıklarımı bağıra bağıra okumalıyım...

ne güzel şey hatırlamak seni : ölüm ve zafer haberleri içinden, hapiste ve yaşım kırkı geçmiş iken...

20 eylül 1945

bu geç vakit bu sonbahar gecesinde kelimelerinle doluyum;
zaman gibi, madde gibi ebedî, göz gibi çıplak, el gibi ağır ve yıldızlar gibi pırıl pırıl kelimeler.
kelimelerin geldiler bana,
yüreğinden, kafandan, etindendiler.
kelimelerin getirdiler seni,
onlar : ana
onlar : kadın ve yoldaş olan...
mahzundular, acıydılar, sevinçli, umutlu, kahramandılar, kelimelerin insandılar...

21 eylül 1945

oğlumuz hasta,
babası hapiste,
senin yorgun ellerinde ağır başın,
dünyanın hali gibi halimiz...

insanlar, daha güzel günlere insanları taşır,
oğlumuz iyileşir,
babası çıkar hapisten,
güler senin altın gözlerinin içi,
dünyanın hali gibi halimiz...

22 eylül 1945

kitap okurum : içinde sen varsın,
şarkı dinlerim : içinde sen.
oturdum ekmeğimi yerim: karşımda sen oturursun,
çalışırım : karşımda sen.
sen ki, her yerde hâzırı nâzır' ımsın,
konuşamayız seninle, duyamayız sesini birbirimizin :
sen benim sekiz yıldır dul karımsın...

23 eylül 1945

o şimdi ne yapıyor? şu anda şimdi, şimdi?
evde mi, sokakta mı, çalışıyor mu, uzanmış mı, ayakta mı?
kolunu kaldırmış olabilir,
—hey gülüm, beyaz, kalın bileğini nasıl da çırçıplak eder bu hareketi!...—

o şimdi ne yapıyor, şu anda, şimdi, şimdi?
belki dizinde bir kedi yavrusu var, okşuyor.
belki de yürüyordur, adımını atmak üzredir,
— her kara günümde onu bana tıpış tıpış getiren sevgili, canımın içi ayaklar!...—
ve ne düşünüyor beni mi?
yoksa ne bileyim fasulyanın neden bir türlü pişmediğini mi?
yahut, insanların çoğunun neden böyle bedbaht olduğunu mu?

o şimdi ne düşünüyor, şu anda, şimdi, şimdi?...

24 eylül 1945

en güzel deniz : henüz gidilmemiş olanıdır.
en güzel çocuk : henüz büyümedi.
en güzel günlerimiz : henüz yaşamadıklarımız.
ve sana söylemek istediğim en güzel söz: henüz söylememiş olduğum sözdür...

25 eylül 1945

saat 21.
meydan yerinde kampana vurdu,
nerdeyse koğuşların kapıları kapanır.
bu sefer hapislik uzun sürdü biraz : 8 yıl...
yaşamak : ümitli bir iştir, sevgilim,
yaşamak : seni sevmek gibi ciddî bir iştir...

26 eylül 1945

bizi esir ettiler,
bizi hapse attılar : beni duvarların içinde, seni duvarların dışında.

ufak iş bizimkisi.
asıl en kötüsü : bilerek, bilmeyerek hapisaneyi insanın kendi içinde taşıması...
insanların birçoğu bu hale düşürülmüş, namuslu, çalışkan, iyi insanlar
ve seni sevdiğim kadar sevilmeye lâyık...

30 eylül 1945

seni düşünmek güzel şey ümitli şey
dünyanın en güzel sesinden en güzel şarkıyı dinlemek gibi bir şey.
fakat artık ümit yetmiyor bana,
ben artık şarkı dinlemek değil şarkı söylemek istiyorum...

1 ekim 1945

dağın üstünde : akşam güneşiyle yüklü olan bir bulut var dağın üstünde.
bugün de : sensiz, yani yarı yarıya dünyasız geçti bugün de.
birazdan açar kırmızı kırmızı : gecesefaları birazdan açar kırmızı kırmızı.
taşır havamızda sessiz, cesur kanatlar vatandan ayrılığa benzeyen ayrılığımızı...

2 ekim 1945

rüzgâr akar gider,
aynı kiraz dalı bir kere bile sallanmaz aynı rüzgârla.
ağaçta kuşlar cıvıldaşır : kanatlar uçmak ister.
kapı kapalı : zorlayıp açmak ister.
ben seni isterim : senin gibi güzel, dost ve sevgili olsun hayat...
biliyorum henüz bitmedi sefaletin ziyafeti...
bitecek fakat...

5 ekim 1945

ikimiz de biliyoruz, sevgilim, öğrettiler : aç kalmayı, üşümeyi, yorgunluğu ölesiye ve birbirimizden ayrı düşmeyi.
henüz öldürmek zorunda bırakılmadık ve öldürülmek işi geçmedi başımızdan.

ikimiz de biliyoruz, sevgilim, öğretebiliriz : dövüşmeyi insanlarımız için ve her gün biraz daha candan biraz daha iyi sevmeyi...

6 ekim 1945

bulutlar geçiyor : haberlerle yüklü, ağır.
buruşuyor hâlâ gelmeyen mektup avucumda.
yürek kirpiklerin ucunda uzayıp giden toprak uğurlanır.
benim bağırasım gelir : piraye, piraye! diye...

7 ekim 1945

insan çığlıkları geçti geceleyin açık denizleri rüzgârlarla.
dolaşmak tehlikeli hâlâ geceleyin açık denizleri...

altı yıldır sürülmedi bu tarla, duruyor olduğu gibi tank paletlerinin izleri.
tank paletlerinin izleri kapanır bu kış karla.

ah, gözümün nuru, gözümün nuru, yine yalan söylüyor antenler :
alın teri tacirleri kapatabilsin diye defteri yüzde yüz kârla.
fakat ezrailin sofrasından dönenler döndüler verilmiş kararlarla...

8 ekim 1945

çekilmez bir adam oldum yine : uykusuz, aksi, nâlet.
bir bakıyorsun ki ana avrat söver gibi, azgın bir hayvanı döver gibi bugün çalışıyorum, sonra bir de bakıyorsun ki ağzımda sönük bir cıgara gibi tembel bir türkü sabahtan akşama kadar sırtüstü yatıyorum ertesi gün.
ve beni çileden çıkartıyor büsbütün kendime karşı duyduğum nefret ve merhamet...

çekilmez bir adam oldum yine : uykusuz, aksi, nâlet.
yine her seferki gibi haksızım.
sebep yok, olması da imkânsız.
bu yaptığım iş ayıp rezalet.
fakat elimde değil seni kıskanıyorum beni affet...

9 ekim 1945

dün gece rüyama girdin : dizimin dibinde oturuyormuşun.
başını kaldırdın, kocaman, sarı gözlerini bana çevirdin.
bir şeyler soruyormuşun.
islak dudakların kapanıp açılıyor, sesini duymuyorum ama.

gecenin içinde bir yerlerde aydınlık bir haber gibi saat çalıyor.
havada fısıltısı başsızlığın ve sonsuzluğun.
kırmızı kafesinde, kanaryamın : memo' mun türküsü, sürülmüş bir tarlada toprağı itip yükselen tohumların çıtırdısı
ve bir kalabalığın haklı ve muzaffer uğultusu geliyor kulağıma.
senin ıslak dudakların hep öyle açılıp kapanıyor sesini duymuyorum ama...

kahrederek uyandım.
kitabın üstünde uyuyakalmışım meğer.
düşünüyorum : yoksa senin miydi bütün o sesler?

10 ekim 1945

gözlerine bakarken güneşli bir toprak kokusu vuruyor başıma, bir buğday tarlasında, ekinlerin içinde kayboluyorum...

yeşil pırıltılarla uçsuz bucaksız bir uçurum, durup dinlenmeden değişen ebedî madde gibi gözlerin :
sırrını her gün bir parça veren fakat hiçbir zaman büsbütün teslim olmayacak olan...

18 ekim 1945

kale kapısından çıkarken ölümle buluşmak üzre, son defa dönüp baktığımızda şehre, sevgilim, şu sözleri söyleyebileceğiz :
pek de öyle güldürmedinse de yüzümüzü, çalıştık gücümüzün yettiği kadar seni bahtiyar kılalım diye.
devam ediyor bahtiyarlığa doğru gidişin, devam ediyor hayat.
içimiz rahat, gönlümüzde hak edilmiş ekmeğine doymuşluk, gözümüzde ışığından ayrılmanın kederi, işte geldik gidiyoruz şen olasın halep şehri...»

27 ekim 1945

bir elmanın yarısı biz, yarısı bu koskoca dünya.
bir elmanın yarısı biz, yarısı insanlarımız.
bir elmanın yarısı sen, yarısı ben, ikimiz...

28 ekim 1945

itır saksısında artan koku, denizlerde uğultular ve işte dolgun bulutları ve akıllı toprağıyla sonbahar...
sevgilim, yaş kemâlini buldu.
bana öyle gelir ki belki bin yıllık bir ömrün macerası geçti başımızdan.
ama biz hâlâ güneşin altında el ele yalnayak koşan hayran gözlü çocuklarız...

5 kasım 1945

çiçekli badem ağaçlarını unut.
değmez, bu bahiste geri gelmesi mümkün olmayan hatırlanmamalı.
islak saçlarını güneşte kurut : olgun meyvelerin baygınlığıyla pırıldasın nemli, ağır kızıltılar...
sevgilim, sevgilim, mevsim sonbahar...

8 kasım 1945

uzaktaki şehrimin damları üzerinden ve marmara denizinin dibinden geçip sonbahar topraklarını aşarak olgun ve ıslak geldi sesin.
bu, üç dakikalık bir zamandı.
sonra, telefon simsiyah kapandı...

12 kasım 1945

damardan boşanan kan gibi ılık ve uğultulu son lodoslar esmeye başladı.
havayı dinliyorum : nabız yavaşladı.
uludağda, zirvede kar ve kirezli-yaylada şahane ve şipşirin yatmış uykudadır kırmızı kestane yapraklarının üstünde ayılar.
ovada kavaklar soyunuyor.
ipekböceği tohumları kışlaklarına gitti gidecek, sonbahar bitti bitecek, nerdeyse girecek gebe-uykularına toprak.
ve biz yine bir kış daha geçireceğiz : büyük öfkemizin içinde ve mukaddes ümidimizin ateşinde ısınarak...

13 kasım 1945

tarif kabul etmez, — diyorlar, — istanbulun sefaleti,
milleti, — diyorlar, — kırıp geçirdi açlık,
verem illeti, — diyorlar, — diz boyu.
şu kadarcık kız çocuklarını, — diyorlar, — yangın yerlerinde, sinema localarında...

kara haberler geliyor uzaktaki şehrimden :
namuslu, çalışkan, fakir insanların şehri — sahici istanbulum,
sevgilim, senin mekânın olan ve nereye sürülsem, hangi hapiste yatsam sırtımda, torbamın içinde götürdüğüm ve evlât acısı gibi yüreğimde, senin hayalin gibi gözlerimde taşıdığım şehir...

20 kasım 1945

saksılarda hâlâ tek tük karanfil bulunursa da ovada güz nadasları yapıldı çoktan, tohum saçılıyor.
ve zeytin devşirilmekte.
bir yandan kışa girilmekte, bir yandan bahar fidelerine yer açılıyor.
bense hasretinle dolu ve büyük yolculukların sabırsızlığıyla yüklü yatıyorum demirli bir şilep gibi bursada...

1945 yılı aralık ayının dördü

ilk göz göze geldiğimiz günkü elbiseni çıkar sandıktan, giyin, kuşan, benze bahar ağaçlarına...
hapisten mektubun içinde yolladığım karanfili tak saçlarına, kaldır, öpülesi çizgilerle kırışık beyaz, geniş alnını, böyle bir günde yılgın ve kederli değil, ne münasebet, böyle bir günde bir isyan bayrağı gibi güzel olmalı nâzım hikmetin kadını...

5 aralık 1945

delindi sintine, esirler parçalamakta pırangaları.
yıldız-poyrazdır esen, tekneyi kayaların üstüne atacak.
bu dünya, bu korsan gemisi batacaktır, taş çatlasa batacak.
ve senin alnın gibi hür, ferah ve ümitli bir âlem kuracağız pirâyem...

6 aralık 1945

onlar ümidin düşmanıdır, sevgilim, akar suyun, meyve çağında ağacın, serpilip gelişen hayatın düşmanı.
çünkü ölüm vurdu damgasını alınlarına : çürüyen diş, dökülen et, bir daha geri dönmemek üzre yıkılıp gidecekler.
ve elbette ki, sevgilim, elbet,
dolaşacaktır elini kolunu sallaya sallaya,
dolaşacaktır en şanlı elbisesiyle : işçi tulumuyla bu güzelim memlekette hürriyet...

7 aralık 1945

bursada havlucu recebe,
karabük fabrikasında tesviyeci hasana düşman,
fakir-köylü hatçe kadına,
ırgat süleymana düşman,
sana düşman, bana düşman,
düşünen insana düşman,
vatan ki bu insanların evidir,
sevgilim, onlar vatana düşman...

12 aralık 1945

ağaçlar ovada son bir gayretle pırıldamakta : pul pul altın, bakır,tunç ve tahta...
öküzlerin ayakları yaş toprağa gömülüyor yumuşacık.
ve dağlar dumana batık kurşunî, sırılsıklam...
tamam, sonbahar belki bugün bitti artık.
yaban kazları hızla gelip geçti demin herhal iznik gölüne gidiyorlar.
havada serin havada is kokusu gibi bir şey : havada kar kokusu var...
şimdi dışarda olmak, dörtnala sürmek dağlara doğru atı.
at' a binmesini de bilmezsin, diyeceksin ama şakayı bırak ve kıskanma,
yeni bir huy edindim hapiste : seni sevdiğim kadar değilse de hemen hemen ona yakın seviyorum tabiatı...
ve ikiniz de uzaktasınız...

13 aralık 1945

gece kar birdenbire bastırmış.
bembeyaz dallardan dağılan kargalarla başladı sabah.
göz alabildiğine bursa ovasında kış : başsızlık ve sonsuzluk geliyor akla.
sevgilim, değişti mevsim çekişen gelişmelerden sonra bir sıçramakla.
ve karın altında mağrur hamarat sürüp gidiyor hayat...

14 aralık 1945

hay aksi lânet, fena bastırdı kış...
sen ve namuslu istanbulum ne haldesiniz kim bilir?
kömürün var mı?
odun alabildin mi?
camların kıyısına gazete kâadı yapıştır.
gece erkenden yatağa gir.
evde de satılacak bir şey kalmamıştır.
yarı aç, yarı tok üşümek : dünyada, memleketimizde ve şehrimizde bu işte de çoğunluk bizde...