lübnan iç savaşı

israil'den kaçan filistinlilerin o döneme değin ortadoğu'nun en müreffeh ülkesi olan lübnan'ın demografik yapısını değiştirmesi neticesinde başlayan ve bir mezhep-din-milliyet çatışmasına dönüşen ve 1975-1990 yılları arasında yaşanan bir iç savaştır.

bu iç savaşı derinlemesine incelendiğinde ortadoğu'daki kaosun şifreleri kolaylıkla çözülebilir.

tabi buna muktedir bir devlet kurumumuz varsa, lübnan iç savaşından dersler çıkarıp suriyeli mültecilere ona göre önlemler alabilir.

konuyla ilgili başlıklar;
(bkz: ssnp)
(bkz: marabitun)
(bkz: tevhid hareketi)
(bkz: amal hareketi)
(bkz: musa sadr)
(bkz: sabra katliamı)
(bkz: fkö)
(bkz: yaser arafat)
(bkz: zgharta)
(bkz: marada brigade)
(bkz: firanciye ailesi)
(bkz: güney lübnan ordusu)
(bkz: guardians of the cedars)
(bkz: litani hattı)
(bkz: dp nin lübnan iç savaşında hristiyanlara desteği)
(bkz: lübnanlılar cephesi)
(bkz: maruni kilisesi)
(bkz: kataeb partisi)
(bkz: nebih berri)
(bkz: kemal canbolad)
(bkz: velid canbolad)
(bkz: saad haddad)
(bkz: amin cemayel)
(bkz: şii emel hareketi)
(bkz: samir gaegea)
(bkz: beşir cemayel)
(bkz: 1976 riyad antlaşması)
(bkz: beyrut kasabı)
(bkz: şatilla katliamı)
(bkz: hizbullah)
(bkz: george hawi)
(bkz: lübnan komünist partisi)
(bkz: hariri ailesi)
(bkz: camille carmaun)
(bkz: taif antlaşması)
(bkz: maruniler)
(bkz: dürziler)

israil-filistin savaşından kaçan binlerce filistinlinin lübnan'a mülteci olarak yerleşip silahlanmalarıyla birlikte fitili ateşlenen, kimin kimle savaştığı tam olarak idrak edilemeyen, tarafların en az bir kez karşılıklı olarak savaşıp bir kez de aynı safta mücadele ettikleri, sonucunda ortadoğu'nun paris'i beyrutun harabeye dönüp 200.000 civarında insanın hayatını kaybedip bir milyondan fazla insanın ülkeyi terk ettiği, her savaşta olduğu gibi kazananın olmadığı iç savaş.

Lübnan iç Savaşı yalnızca Ortadoğu tarihinin değil, dünya tarihinin de en karmaşık olaylarından biridir. Bu yalnızca iç savaşın kökenlerinin modern Lübnan’ın toplumsal formasyonuna damgasını vuran 19. yüzyıldaki iç çatışmalarda yatıyor oluşundan dolayı böyle değildir. Meselenin karmaşıklığının esas nedeni on yedi yıllık iç savaşın her anında var olan ittifakların bozulup yenilerinin kurulmasına imkan verecek türden bir siyasal ortamın varlığında ve bu ortamı dolaysız biçimde etkileyen uluslararası konjonktürde aranmalıdır.

Bu yazı dahilinde tarihsel arkaplanı oluşturan Osmanlı hakimiyeti, Mısır işgali (1840), 1860 yılında Dürzilerin, Maruni Hıristiyanların ve Grek Ortodoksların arasında meydana gelen iç çatışmalar ve bu çatışmaların ardından uluslararası güçlerin gözetiminde kurulan mutasarrıflık idaresi üzerinde ayrıntılı biçimde durma şansımız bulunmuyor.

I. Dünya Savaşı’nın ardından, 1 Eylül 1920’de Lübnan’da Fransız egemenliği altında bir yapının oluşturulduğunu, 21 Eylül 1943’te ise Lübnan’ın bağımsız bir devlet haline geldiğini kaydetmek gerekiyor. Modern Lübnan’ın siyasal sistemini belirleyen en önemli faktör tarihsel geçmişten devralınmış olan ikrarcı sistemin, yani “dini mezheplerin kendi nüfuslarına göre oransal olarak temsil edildikleri”[1] bir yönetim sisteminin geçerliliğini koruması olmuştur. 1943 yılında kabul edilen Ulusal Pakt tarafından aynen onaylanan bu sistem “geçmişten gelen bağları kutsal kabul eden ve daha temelde, geçmişten gelen dinsel duyguları besleyen ve bunların gelişmesini teşvik eden”[2] siyasal yapının devamlılığını güvence altına alıyordu. Siyasi oluşum ve ittifakları Hıristiyan-Müslüman dini karşıtlığının veya mezhepsel çatışmaların içine hapsetmek mümkün değilse de,[3] dinsel ve mezhepçi yapılanmanın daha sonraki politik gelişmeler üzerinde doğrudan etkisi bulunduğunu teslim etmek gerekir.
Filistin etkisi

Lübnan iç Savaşı’nın patlak vermesinin esas sebebi 1948 yılında kurulan israil devletinin sömürgeciliğine karşı verilen anti-sömürgeci direnişin 1960’ların sonunda El-Fetih’in liderliğindeki Filistin Kurtuluş Örgütü tarafından yaygınlaştırılması ve güçlendirilmesiydi. Bugün de nüfusunun yüzde yetmişini Filistinli mültecilerin oluşturduğu Ürdün’den 1970 Eylül’ünde kanlı bir saldırıyla atılan FK֒nün geriye kalan en güçlü kalesi Lübnan’dı. Bu örgüt Lübnan’daki siyasal ortamın istikrarsızlığından da yararlanarak bu ülkede oldukça güçlü bir yapılanma kurmuştu. Kurduğu kamplarda binlerce gerilla eğitiliyor, israil’e karşı mücadele buradan yönlendiriliyordu. Bunun da ötesinde, Filistin hareketi tıpkı Ürdün’de olduğu gibi Lübnan’da da iç siyasetin bir aktörü haline gelmeye başlıyordu. B.J.Odeh, iç savaşın patlamasının ardındaki esas nedenin bu olduğunu ileri sürer: “FK֒ye vurulacak yer olarak Lübnan’ın belirlenmesi mantığa uygundu. Filistinlilerin en güçlü oldukları ve silahlı olarak ortaya çıktıkları yer Lübnan’dı. Batı Şeria ve Gazze gibi diğer bölgeler israil’in işgali ve baskısı altındaydı ve Ürdün Kralı Hüseyin Kara Eylül katliamıyla FK֒yü etkin biçimde sindirmişti. Lübnan’da emperyalizmin FK֒ye darbe indirmesini kolaylaştıracak ve Arap dünyasındaki devrimci hareketi zayıflatmasını sağlayacak diğer uygun şartlar şunlardı: 1) Lübnan’daki sağ kanat vurulacak darbenin sonuca ulaştırılması için önemli bir araç olarak kullanılabilecekti. 2) israil özellikle Lübnan’ın güneyinde Filistinlilere karşı giriştiği saldırıları şiddetlendirmek suretiyle harekata yardımcı olabilecekti. 3) israil sağ kanat güçleri eğitmek, yol göstermek ve silahlandırmak suretiyle yardımcı olabilecekti. 4) Filistinlilerin yanı sıra LUH’ne (Lübnan Ulusal Hareketi) de vurulabilecekti.”[4]
iki cephe

1975 yılında patlayan iç savaş her ne kadar bir Müslüman-Hıristiyan savaşı olarak sunulmuşsa da, çatışmanın taraflarına bakıldığında meselenin çok daha karmaşık olduğu görülebilir. iç savaşın başlangıcında iki ana cephenin oluşmuş olduğu görülebilir. Müslümanların çoğunluğu oluşturduğu ülkede Maruni mezhebinden Hıristiyanları kayıran ikrarcı sistemin devamından yana olan, ülkedeki Filistin varlığından rahatsızlık duyan ve israil’le iyi ilişkiler geliştirmeyi savunan politik güçler Lübnanlılar Cephesi’ni oluşturuyorlardı. Özellikle Cemayel, Şemun ve Fıranciye ailelerinin etrafında örgütlenen silahlı gruplar bu cephenin unsurlarıydı. Cemayel’in lideri olduğu Lübnan Ketaib Partisi (Falanjistler) ve Şemun’un Hür Milliyetçiler Partisi bu cephenin en önde gelen örgütleriydi. Karşı cephede ise Dürzi mezhebine mensup ünlü Cumblat ailesinden Kemal Cumblat’ın liderliğini yaptığı, Arap milliyetçiliğiyle sosyal demokrasiyi kaynaştırmaya çalışan Sosyalist ilerici Parti’nin, Lübnan Komünist Partisi’nin, Komünist Eylem Örgütü’nün, Arap Sosyalist Eylem Partisi’nin, Bağımsız Nasırcı Hareket’in, Arap Baas Sosyalist Partisi’nin içinde yer aldığı, pek çok başka grubu da kapsayan Lübnan Ulusal Hareketi vardı. Bu cephe fiiliyatta Filistin Hareketi ile birlikte hareket ediyor ve ikrarcı sistemin Müslümanlar lehine düzeltilerek devam ettirilmesinden yana olan güçleri de barındırmasına rağmen en başında bu sistemin tamamen ortadan kaldırılmasını savunuyordu. iç savaşın hemen öncesinde Lübnan’daki politik saflaşma ana hatlarıyla böyleydi.

Savaşın başlangıcına yol açan olay, 13 Nisan 1975 günü Beyrut’ta meydana geldi. Falanjist lider Cemayel’in bir dini tören için bulunduğu kilisenin önünden araçlarıyla geçen Filistinli militanların Falanjist milislerce durdurulmasıyla başlayan tartışma bir anda büyüdü. Falanjistlerin kilisenin önünden geçmelerini engellemeye çalıştığı Filistinliler bunu kabul etmeyince çatışma patladı. Filistinli şoför ile 3 Falanjist öldü. Aynı gün yine aynı kilisenin önünde meydana gelen bir başka olayda ise 14 Filistinli öldürüldü. Bu iki olayın ertesinde fanatik Hıristiyan grupların desteklediği Falanjistlerle Filistinliler arasında çatışmalar hız kazandı.
Suriye işgali

Tüm bunlar olurken, Lübnanlılar Cephesi’nin yenilmesini bölgedeki çıkarlarına aykırı bulan ABD’nin Dışişleri Bakanı Henry Kissenger, Suriye devlet başkanı Hafız Esad’a olaylara müdahale ederek Filistinlileri durdurmadığı takdirde bu işin israil tarafından tek başına üstlenileceği mesajını verdi. Bugün ABD tarafından Lübnan’ı işgal etmiş olmakla suçlanan Suriye’nin Lübnan’a girmesi işte ABD’nin bu telkinleriyle (tehditleri de denebilir) oldu.[5] Daha sonraki süreçte Suriye ile bazı konularda anlaşamasa bile, ABD Suriye’nin Lübnan’daki askeri varlığına dönem boyunca karşı çıkmadı. Suriye’nin Lübnan’a girerek sürece doğrudan müdahil olduğu 1975 Haziran’ından sonraki en önemli gelişme Ağustos ayında israil’in desteklediği Falanjistlerin Tel-al-Zataar kampında yaşayan binlerce Filistinli mülteciyi katletmesiydi. 1977 Mart’ında Sosyalist ilerici Parti’nin lideri Kemal Cumblat’ın bir suikaste kurban gitmesinin ardından partinin kontrolündeki Dürzi güçleri ile Hıristiyan milisler arasında çatışmalar başladı. 1978 Mart’ında israil güney Lübnan’daki FKÖ mevzilerine saldırılar düzenledi. 15 Mart günü bu bölgede 10 kilometre genişliğindeki bir alan israil askerlerince işgal edildi. Bu operasyon sırasında aralarında Lübnanlı ve Filistinli sivillerin de bulunduğu 1500 kişi katledildi. Birleşmiş Milletler’in israil’e işgale son vermesi çağrısı yaptığı 425 sayılı kararı alması da aynı günlere rastlar. israil Haziran ayında bölgeden çekilirken ardında kendisine vekaleten Filistinlilere karşı savaşı sürdürecek olan Güney Lübnan Ordusu’nu bıraktı. Gerçekte ise israil’in ülkedeki varlığı 2000 yılına değin sona ermedi. israil, bazen kendi başına, bazen de desteklediği milisler aracılığıyla Güney Lübnan’daki askeri varlığını devam ettirdi. Bu işgalin akabinde Suriye ile Hıristiyan milislerin arası (elbette israil’in kışkırtmasıyla) bozuldu. Beyrut’ta Suriye askerleriyle Hıristiyan milislerin arasında çatışmalar patlak verdi.
israil işgali

3 Haziran 1982’de israil’in Britanya büyükelçisi Shlomo Artov’un öldürülmesi iç savaşın seyrini etkiledi. 6 Haziran günü Lübnan’ın işgali başlatıldı. Temmuz ayının ortasına gelindiğinde 100 bin israil askeri Lübnan’a girmiş durumdaydı. Beyrut israil tarafından kuşatıldı. Aynı günlerde, bölgedeki kontrolünü hızla yitirmekte olan Suriye’nin de onayıyla, iran’ın gönderdiği bin kişilik devrim muhafızı birliği (Pasdaran) Lübnan’daki ünlü Bekaa Vadisi’ne yerleşti. Bu güç Suriye yanlısı Şii örgütü Lübnan Direniş Lejyonları’ndan (Emel örgütü olarak bilinir) kopan Hüseyin Musavi’nin komutasındaki grupla birleşti. Daha sonra pek çok islamcı grubun da katıldığı bu ittifak çok geçmeden tüm dünyanın tanıyacağı Hizbullah (Allah’ın Partisi) örgütünü kurdu. Grubun ruhani liderliğini iran yanlısı Şeyh Muhammed Hüseyin Fadlallah yapıyordu.

Ağustos 1982’de ABD elçisi Philip Habib’le anlaşan Filistin Kurtuluş Örgütü liderliği Beyrut’u terk ederek Tunus’a yerleşti. 14 Eylül günü Lübnan’ın Hristiyan devlet başkanı Beşir Cemayel öldürüldü. Yerine kardeşi Amin geçti. Aynı gün Ariel Şaron’un komutanlığındaki israil Ordusu Beyrut’a girdi. 16 Eylül günü ise israil’in onay verdiği Falanjistler Sabra ve Şatila mülteci kamplarında yaşayan iki bine yakın sivili katletti. Bu olaydan sonra o dönemde israil güçlerine komuta etmekte olan israil’in bugünkü başbakanı Şaron’a “Beyrut Kasabı” lakabı takıldı.

17 Mayıs 1983’te Lübnan devleti, israil ve ABD arasında imzalanan antlaşmayla israil’in geri çekilmesi sağlandı (17 Mayıs Antlaşması). Hizbullah’ın ABD hedeflerine gerçekleştirdiği saldırılar bu süreçte hız kazandı. 18 Nisan 1983’de ABD’nin Batı Beyrut’taki büyükelçiliğine düzenlenen saldırıda 63 kişi öldü. ABD ve Fransa askerlerinin bulunduğu Çokuluslu Güç karargahına 23 Kasım günü düzenlenen saldırıda 298 asker öldürüldü. 20 Eylül 1984’te ABD büyükelçiliği bu kez islami Cihat’ın hedef oldu ve 8 kişi öldürüldü. Bu saldırılar Hizbullah’ın yıldızını iyice parlattı.

Eylül 1983’te Suriye’nin de desteğini alan (bilindiği gibi Suriye daha önce karşı safta yer almıştı) Dürzi milisler hem Hıristiyan Lübnan Kuvvetleri ile hem de Lübnan Ordusu ile çatıştı. Bu çatışmalarda binlerce kişi hayatını kaybetti. 1984 Şubat’ında iç savaş en önemli sonuçlarından birini verdi: Lübnan Ordusu dağıldı, Müslüman ve Dürzilerin oluşturduğu askeri birlikler muhalefet saflarında savaşan milisler haline geldiler. Suriye ve müttefiklerinin basıncı altında kalan Cemayel hükümeti 17 Mayıs Antlaşması’nı bozdu. Aynı ay ABD deniz piyadeleri Lübnan’ı terk etti. 1984 yılının ilk ayında Batı Beyrut Dürzi ve Şii milislerin denetimine geçti. Aynı günlerde Batı Beyrut’un duvarları Ayetullah Humeyni’nin posterleri ile kaplandı. 1985 yılının ilk aylarında Güney Lübnan’da israil’e karşı FKÖ ve Hizbullah’ın öncülüğünde saldırılar düzenlendi. israil misilleme olarak Şiilerin yaşadığı köyleri bombaladı.

8 Mart’ta CIA’nın yetiştirdiği Lübnan gizli servisi Fadlallah’ı hedef alan başarısız bir bombalı saldırı düzenledi. Saldırının faturası 80 ölü, 200 yaralıydı.
Sekterliğin gerici sonuçları

Bu noktada durup Lübnan iç Savaşı’na bütün karmaşıklığını veren ve bu tarihsel dönemin en trajik yönünü oluşturan, gruplar arası çatışmalara kısaca bakmak yararlı olabilir. 1984 yılı Ağustos ayında Trablus kenti daha önce Suriye Silahlı Kuvvetleri ile birlikte davranan Sünni bir grup olan islami Birlik Hareketi ile yine Suriye yanlısı Alevi kökenli (Anadolu Alevilerinin inanç sistemiyle karıştırılmamalı) Arap Demokratik Partisi’nin silahlı kanadı olan Arap Kızıl Şövalyeleri örgütü arasındaki çatışmalara sahne oldu. Suriye ordusunun müdahalesiyle 22 Ağustos günü sona eren çatışmalarda yüzden fazla kişi hayatını kaybetti.[6]

Esas trajedi daha önce israil işgaline karşı birlikte mücadele eden grupların çatışması sırasında yaşandı. 1985 yılına gelindiğinde Filistin Kurtuluş Örgütü Arafat yanlılarıyla Arafat karşıtı Filistin Ulusal Selamet Cephesi (FUSC) arasında bölünmüş durumdaydı. Bu bölünmenin tetiklediği politik kaos ortamında hem iç savaşın hem de Filistin ulusal kurtuluş mücadelesi tarihinin en acı tablolarından biri ortaya çıktı. 20 Mayıs 1985’te Lübnan ordusunun (Müslüman askerlerden oluşan) 6. Tugayı’nın desteğini alan Emel örgütü, Sabra, Şatila ve Bourj-el-Barajneh mülteci kamplarındaki FKÖ militanlarına karşı saldırıya geçti. Saldırının amacı FK֒yü Lübnan’dan söküp atmaktı. 18 Haziran’da imzalanan ateşkes antlaşması da hiçbir işe yaramadı ve Eylül ayında Emel-FKÖ çatışması tekrar başladı. Cumblat’ın Sosyalist ilerici Partisi FK֒den yana tutum aldı.[7] Emel örgütünün saldırıları Şubat 1986’da bu kez Lübnan Komünist Partisi’ne yöneldi. Merkez komite üyelerinin bir bölümünün kaçırılıp öldürülmesi üzerine partinin direnişi kırıldı.

1986’nın sonuna gelindiğinde ise Emel’in Filistin mülteci kamplarına uyguladığı gıda ve ilaç ambargosunun yarattığı sıkıntılar dayanılmaz boyutlara ulaştı; ancak bu örgüt uyguladığı ambargodan geri adım atmıyor, kamplardan kaçmaya çalışan kadın ve çocukları bacaklarından vurarak cezalandırıyordu. Şubat 1987’de yenecek kedi, köpek gibi hayvanlar tükenince Bourj-el-Barajneh kampı sakinleri dini liderlerinden ölen kamp sakinlerinin cesetlerini yiyebilmek için izin vermesini istediler. Dünya basınına yansıyan haberler arasında açlıktan ölmek üzere olan bir kadının kendisini yakması haberi öne çıkıyordu. 7 Şubat günü Arafat karşıtı Filistinli militanlar bir kamyona doldurdukları gıda ve tıbbi malzemeyle birlikte kampa girmeyi denediler. Tümü Emel milislerinin açtığı ateş sonucu katledildi. insanlık dışı sonuçlar üreten bu korkunç ambargo ancak 13 Şubat gününde Emel ile iran büyükelçiliği arasında varılan antlaşma sonucunda kaldırılabildi.[8] Bu korkunç olay, emperyalistlerin ve Arap gericiliğinin etkisiyle ortaya çıkan gruplar arası mücadelenin vardığı en kötü noktaydı.
Taif Planı ve sonrası

1988 Eylül’ünde Amin Cemayel devlet başkanlığından çekilerek seçimlere kadar general Michel Aoun’un başbakanlık görevini yerine getireceğini ilan etti. Aoun 14 Mart 1989’da Suriye’ye karşı “bağımsızlık savaşı” başlattığını duyurdu. Suriye karşıtı siyaset izleyen Irak Aoun’u destekliyordu. Suriye ise Selim el-Hoss’u Aoun’un karşısına çıkardı.
30 Eylül 1989’da Suudi Arabistan’ın Taif kentinde toplanan Lübnan Ulusal Meclisi, 22 Ekim günü Taif Planı’nı kabul etti. Buna göre, derhal ateşkes ilan edilecek ve bu ateşkesin işleyişini sağlayacak bir güvenlik komitesi oluşturulacaktı. Plan politik reformların önünü açacak bir anayasa değişikliğini ve meclisin bileşimindeki Hıristiyan-Müslüman dengesizliğinin giderilmesini öngörüyordu. Taif Planı Suriye, ABD ve Sovyetler Birliği tarafından da desteklendi. Suriye’nin Lübnan’dan asker çekmesini içermediği gerekçesiyle plana karşı çıkan Aoun’un silahlı direnişi Fransa’ya sığındığı 1990 Ekim’ine kadar devam etti.
Körfez Krizi ve ABD-Suriye ittifakı

Irak’ın 2 Ağustos 1990’da Kuveyt’e girmesiyle başlayan Körfez Krizi’nin yeniden şekillendirdiği politik ortam, 1975-1990 arasında en az 130 bin ölüme, 200 bin yaralıya mal olan Lübnan iç Savaşı’nın[9] kapanış perdesindeki olayları etkiledi. Suriye, ABD’nin Irak’a karşı oluşturduğu koalisyona katıldı. Bunun karşılığında ABD, Suriye’nin elini Lübnan’da serbest bıraktı. 22 Mayıs 1991’de imzalanan Suriye-Lübnan Kardeşlik, işbirliği ve Eşgüdüm Antlaşması Suriye’nin Lübnan’daki ağırlığını tescil etti. Öte yandan, Körfez Savaşı’nda Irak’ı destekleyen Arafat’ın FK֒sü güney Lübnan’da Suriye’yi karşısında buldu. Hizbullah ise güney Lübnan üzerinden israil’e karşı saldırılar düzenlemeyi sürdürürken Suriye’ye karşı açıktan tavır almadı. Sonuçta Suriye ne FK֒yü ne de Hizbullah’ı silahsızlandırmayı başarabildi. Hizbullah ise gündelik hayatın her alanına nüfuz edebilen siyasi etkinliğiyle Lübnan’daki en önemli güçlerden biri olmayı sürdürdü. israil’in güney Lübnan’daki işgaline 2000 yılı baharında son vererek önemli bir başarıya da imza attı.

adım adım yeniden yaklaşan savaş. lübnan hükümeti istifa etti. hizbullah-israil kapışması patlayacak bomba aramakta. derhal sağlam bir iktidar kurulmalı. aksi takdirde kozmopolit bir yapısı olan ve idaresi karma olan lübnan orta doğu'nun görüp görebileceği en büyük iç savaşa gebe olabilir. bu da israil'e yarar.

suriye iç savaşı kadar şiddetli olmasada ortalamanın üstünde bir iç savaş.

görsel

Tarih: 2006.

Aptal ve cahil çomarlar bilmez. . şii ve hristiyan arapların çoğunluğu oluşturduğu lübnana israelin sürdüğu sünni filistinlilerin her boka karışması sonucu 1975 1990 arası yaşanmış korkunç iç savaş.

lübnanın , filistinli göçmenlere izin vermesi sonucu, filistinliler misafir olduğu ülkede lübnanın kendi hristiyanlarına cihat etmeye başlamış. ondan sonra ülke tümüyle boka batmış.