ladino

(bkz: yahudi ispanyolcası)

osmanlı döneminde yaşayan çoğu yahudi ispanyol kökenli olduğundan ladino konuşurlardı.

cumhuriyetin ilk yıllarında kitaplar da (roman vs.) yayınlanırdı... mesela bende bir tane var, (la mujer kruela - zalim karı) sonra nedense basılmadı...

(bkz: yasmin levy)

ispanyolca'nın museviler tarafından konuşulan bir lehçesidir ayrıca ibranice'nin raşi yazısı ile yazılıp okunur.

latin alfabesi ile yazılıp okunur. türkçe kelimeler bolca bulunmaktadır. maalesef kullanımı, nesilden nesile aktarımın zayıflığından dolayı çok sınırlıdır. genelde 45 yaş üstü kadın ve erkekler tarafından konuşulur.

kulaga en hos gelen diller arasindadir. fakar ne yazik ki kullanimi her nesil daha azalmaktadir.

büyüleyici dil. büyüleyici müzik.
tınısı, ezgisi, haykırışı, yakarışı başlı başına sanat eseri gibi.
beni en çok etkileyen müzik ayrıca.
hissiyatı gönül telini delice titretir. başka bir açıklaması yok.

edirne ve istanbul aksanları olan yahudi ispanyolcası diye de adlandırılan bir dil.

http://www.youtube.com/watch?v=3sKXXPzYbH0&feature=share

böyle güzel bir şarkı bu dille söylenmektedir. azcık uyutmaya meyilli ama iyidir iyi.

(bkz: mor karbasi)

seferad yahudilerinin geliştirdiği judeo-ispanyol olarak da adlandırılan dildir efendim.

buyrun, bir örnek verelim.

“Los ijos de Israel, kedaron 430 anyos en Misraim. En el diya final de estos 430 anyos, todas las Armadas de D. salyeron de la tyerra de Misraim.” “Esta noche (de Pesah) es la noche de guardiya para D. al salir de Bnei-Israel, de las tyerras de Misraim. Es la Noche de D., i todos los ijos de Israel seyan guardianos de jenerasyon, en jenerasyon..” (Shemot- Kap.12-V.41-42)

Ma nishtana a layla a ze, mi kol a leilot?” Kuanto fue demudada (estranya) la noche la esta, mas ke todas las noches?...La repuesta la meldamos en kada SEDER, en la Hagada de Pesah, fyesta de los prodigos de D.en favor del Puevlo Djudio. Pensi transmeter propozitos de otoridades relijyozas, sovre Pesah i el mez de Nissan. Ampesaremos kon estas linyas tomadas de la revista “Los Muestros” antes unos, kuantos anyos:
“Los doktores de la Ley komentan ke noche de Pesah D., en toda su mizerikordiya velava (tener kudyo) pormodo ke el “Satan”destruidor no se interpoze para impedir los ijos de Israel de liberarsen del esklavaje de Ejipto, ande eyos eran detenidos komo prenda por Paro, ke no konosyo los grandes servisyos rendidos por Yosef Hatzadik a Misraim... Pesah es la realizasyon de la promesa Divina ke mos guadro... La promesa ke sostuvo muestros padres en los momentos trajikos...”(fin de sitasyon)

No selebrar el “Seder” es no konoser la valor permanante de los prinsipyos de la “TORA” ke mos azen preguntar: “Ma Nishtana?” La libertad ke Bnei-Israel gano, salvandose del esklavaje, le izo achetar tambyen, un “YUGO”, una sumisyon a syertas ovligasyones. Por mas mijor entender, kero otruna vez, prezentar aki los propozitos de Rabbi Wein (Jerusalem Post 2006) ke tengo tresladado:

“...El mez de Adar es prezentado al puevlo Djudio, komo “Marbin Besimha” (pujar la alegriya). Esto se entyende, syendo ke en este mez selebramos PURIM, muestra delivrensa de la total destruksyon ke planeava el maldicho Aman... Eskapar de una eksterminasyon nasyonal syendo una razon de alegriya, i el mez de Nissan deve ser para el puevlo “Marbin Besimha”. Nissan, kon la grande fyesta de Pesah, es sin dubyo, la mas komemorativa perioda del kalendaryo Ebreo. Ma, en la deskripsyon de las fyestas de la anyada djudia, en muestras orasyones, Pesah es referado komo ”Zman Sheirateynu”. Kere dezir: el momento de muestra delivrensa i de libertad.”(fin de sitasyon)
Se remarka una diferensya esensyal en el grado de alegriya, entre la fyesta de Purim i Pesah. Tambyen, las dos fyestas son de djeneros diferentes. En Purim, ay una egzaltasyon, en komemorando la desfecha de Aman. Lo ke permete una alegriya kaji inkontrolavle, bayles, karnavales i kostumes. Estamos kontinuando kon la mizma sitasyon de Rabbi Wein:
“... En la vida djudia, la delivrensa a la libertad komporta ovligasyones, implika responsabilidades, vizyon i sakrifisyo. En Pesah, no mos deshamos a la alegriya egzuberante, a la egzaltasion de Purim. En Pesah, ay el reselo del “hamets”, las restriksyones, las ovligasyones de “Yom Tov”. Realizamos ke la verdadera libertad demanda una grande dishiplina, un sensyo de entendimyento, lo ke marka las karakteristikas de la alegriya de Nissan i de Pesah. Una alegriya ke portanto demanda preparasyon i pensamyento...” (fin de sitasyon)
Son estos pensamyentos ke mos ovligan a pozarmos syertas preguntas. I, en una mezura, mos azen revenir al kamino derecho si mos aleshimos de el i ansi, azer teshuva. En el kalendaryo Ebraiko, Adar i Nissan, Purim i Pesah, estan uno detras de otro. La alegriya kalma en la selebrasyon de Pesah, es komo la kompensasyon de la alegriya sin mezura de Purim. Pesah es el verdadero konsepto de la alegriya djudia, la deskripsyon kontinual de muestra libertad. En este espirito, arresiveremos el mez de Nissan kon la la fyesta de Pesah. Otruna vez vamos a demandar: “Ma Nishtana?”, i en la mezura del posivle, vamos a dar eksplikasyones a muestros chikos...

HAG SAMEAH - TiZKU LESHANiM RABOT.

inanılmaz bir kültürel birikime sahip dil. hele bu dilde yazılmış,söylenmiş şarkıları dinlerken yahudilerin tarihte yaşadıkları sürgünlerin,felaketlerin acısını hissediyor insan.

ayrıca ibranice'den kaynaklı bir "ş" vardır bu dilde hastasıyım.

(bkz: mor karbasi)
(bkz: yasmin levy)

dunyanin en guzel, en su gibi akip gidiveren dili. ispanyolca'daki girtlaklari da attigindan, bir de biraz daha nazik konusuldugundan, en guzel dil olma potansiyeline sahip ispanyolca'yi da sollamistir. birisi bu dilde konusup dursa yanimda, huzur icinde uykuya dalarim. eski sevgilimden cok babaannesini sevmemin nedeni de buydu sanirim.

Yahudi ispanyolcası

Yahudi ispanyolcası (גﬞודﬞיאו־איספאנייול‎) veya Ladino (גﬞודﬞייו‎), Hint Avrupa dil grubunun Latin koluna bağlı Eski ispanyolcadan kökenlenmiş olan bir dildir. Yahudiler tarafından konuşulduğu için "Judeo- (Yahudi)" öntakısını almış olan dil, bazı filologlarca Standart ispanyolcanın, tarihi bir varyantı olarak da değerlendirilmektedir.[1][2][3][4][5]

Vikipedi

Dil aileleri: Varsayılan: Yahudi ispanyolcası / Ladino
Yazı sistemi: Latin, Raşi ve ibrani Alfabeleri

Kullanıcıların yaptığı diğer aramalar: Yidiş, Ladin language, Latince, Sardunyaca, ibranice, Diğer
Dil ailesi: Romen dilleri, Hint-Avrupa dil ailesi

Bölgeler: Akdeniz Havzası, Kuzey Amerika, Batı Avrupa, Güney Amerika

Konuşan sayısı

100 bin civarında olduğu tahmin edilmektedir.

En fazla israil'de konuşulmaktadır. (50000 - 100000 kişi)

2. en fazla konuşulan ülke, Türkiye (7000 - 10000 kişi)

ABD (3000 - 5000), Fransa (2000 - 3000), Yunanistan (1000 - 2000) ve Brezilya (1000) sonraki dört ülkedir.

ingiltere, Fas, Bulgaristan ve italya'da toplam 3000 civarı konuşan mevcuttur.

Bunlar dışındaki tüm ülkelerde konuşan sayısı 500'ün altındadır.
Konuşanların çoğunu 60 yaşı üstündekiler oluşturmaktadır ve dil genç kuşaklara aktarılmamaktadır.
Bu yüzden yukarıdaki sayılar çok hızlı bir düşüş içerisindedir. (tarih gerekli)

Esasen, temel yapısı 15. yüzyıl ispanyolcasını yansıtmaktadır. Ve de zamanla, Türkçeden, Fransızcadan, ibraniceden, Yunancadan, Arapçadan, bazı balkan dillerinden ve de diğer iberik dillerden birçok sözcüğü bünyesine katarak zenginleşmiştir.[6][7][8][9]

Yahudi ispanyolcasını, yaklaşık 100.000 ila 200.000 kişinin konuştuğu düşünülmekle beraber tam sayısı bilinememektedir. Bunun sebebleri, bugün yok olma tehlikesiyle karşı karşıya olması, konuşanlarını genellikle 65 yaşının üstündekilerin oluşturması ve genç kuşaklara artık aktarılmaması, hiçbir ülkede resmî statüsünün bulunmaması ve ayrıca Modern ispanyolca tarafından asimile edilmesi olarak sayılabilir. Bugün, başta israil ve Türkiye olmak üzere birçok ülkede konuşulmaktadır.[9][10][11][12]

Guatemala Kızılderilileri ile ispanyolların melezi olan Ladinolar etnisitesiyle karıştırmamak gerekir.

https://tr.m.wikipedia.or...di_%C4%B0spanyolcas%C4%B1