bugün

(bkz: kapçık)
kıpçak türkçesi önce oğuz türkçesi özelliğikleriyle ortaya çıkar, sonra harezm türkçesini benimser. karahanlıca ve harezmce temel alınmış üzerine kandi ağız özelliklerini eklemişler ve bu dil oluşmuş. ayrı bir dil sayılma nedeni; konuşma dillerinin özelliklerini yaz diline yansıtmış olmaları. ortaya koydukları eserlerin harezmlere mi kıpçaklara mı ait olduğu kimi zaman karışıklığa yol açmıştır.
kıpçakça üç kolda incelenir:
1-altınordu kıpçakçası
2-memlük kıpçakçası
3-ermeni kıpçakçası

dağılışları düşünüldüğünde altınordu devletine dahil olanların konuştuğu, mısır'a esir, köle olarak yollanan çocukların memlük devleti'nde egemen olması sonucu konuşulan kıpçakça vardır, peki ermeni kıpçakçası nasıl oluşmuştur?
1-altınordu kıpçakçası:
codex cumanicus, gülistan tercümesi, hüsrev ü şirin (kutb'un) *
bu bölgede oluşan eserlerdir.

2-memlük kıpçakçası:
1250- 1517 yıllarında mısır'da yöneticilik yapan türk grubunun dili kastedilir.
köle olarak abbasi, yönetici olarak memlük devleti'nde varolmuşlardır.

3-ermeni kıpçakçası:
tartışmalı bir gruptur.
11. yy ortalarında ermeni bagratlılar imparatorluğu selçuklu akınlarıyla çöker. kırım'a göçüp cemaat oluştururlar. 12 ve 14. yy arası önem kazandılar. kıpçak dilini bu sırada resmi dil ilan etmişler. ı. leos'un "ukrayna'nın batısına yerleşin" çağrısı üzerine o bölgeye göçerler ve polonyalı ermeniler olarak anılırlar.
kilise yıllıkları, hukuki belgeler ile kıpçakça'nın resmi dil olarak kullanıldığı ortaya çıkar. o zaman şu soru akla geliyor:
-acaba bu devletin içinde hristiyan olmuş türkler olamaz mı? kıpçakça'nın kullanılmasında rol oynamış olabilirler.
ermeniler o dönemde türk alfabesini kullanmışlardır.
hukuk kitaplarında "töre bitig" yazıları içinde şu kelimelere rastlanmıştır:
töreci: hakim, yargıç
töre oltırmak: mahkeme
yargu: hüküm
yargu yarmak: hüküm vermek
bitig: kitap
yük: tazminat
yükçı: kefil
(bkz: kıpçak türkçesi ses özellikleri)
kıpçak türklerinin kullandığı türkçedir. en önemli kaynak kodeks kominikus tur.
bugünkü kırgızca kazakça, karayca ve kırım tatarcasının temelidir.