bugün
- evlilik12
- demet akalın'ın zeka seviyesi11
- chp'li o tekin'in öcalan'ın fotosu ile pozu37
- avrupanın yarrağı yemesi yakındır15
- icardi190518
- anın görüntüsü15
- ali erbaş18
- türkiye işçi partisi11
- çin halk cumhuriyeti8
- ellerim bos gonlum hos9
- arda güler10
- karınıza range rover alır mısınız21
- kalbin sadece bir kişiyi seveceği saçmalığı18
- ruh okuzu9
- 31 mart 2024 cumhuriyet halk partisinin zaferi8
- sözlük kızlarının don renkleri14
- aynı dizileri tekrar tekrar izlemek8
- icardi1905 silik olsun kampanyası16
- karımın çok mutlu olacağı gerçeği14
- xdearm9
- balayını italyada yapmak isteyen nişanlı8
- boşuna yaşıyorum hissi16
- patiswiss23
- kadınların boşanmış erkeğe bakışı9
- merfulu8
- sözlük kızlarının ayakkabıları18
- 23 nisan ulusal egemenlik ve çocuk bayramı15
- bir kadında ilk baktığınız yer neresi28
- ups boobss nerelerde ramazan da bitti8
- akrep burcu8
- siklememenin getirdiği huzur12
- yakışıklı erkeği çirkin gösterecek şeyler16
- türk kızlarının beğenmediği erkek tipi20
- modern kadinin ucuz ve kolay ulasilabilir olmasi9
- futbolcu ismiyle nick almak11
- escort fiyatlarının güncellenmesi8
- eloande'ye koca buluyoruz kampanyası10
- evlenmezsek yaşlanınca ne yapacağız sorunsalı11
- her yaptığı yemeği paylaşan kızın amacı10
- murat kurum kurudu gitti8
- haçta iken sevgili ile sevişmek günah mıdır11
- yunanistan bizden çalsa rahatsız olmayacağınız şey11
- akp seçmeni16
- online olup entry girmeyen yazarlar9
- bebek kokusu10
- fenerbahçe'nin bu sene de şampiyon olamaması23
- bülent uygun15
- chp genel merkezi önündeki aşırı üks araçlar10
- çirkin erkeği yakışıklı gösterecek şeyler10
- belediyeler el değiştirince bütün foyalar döküldü13
isim veya fiil soylu bir kelime ile bir yardımcı fiil bileşmesinden oluşan fiil...
örn; alabilmek, geçivermek vb.
örn; alabilmek, geçivermek vb.
yalnızca abil, adur, aver, agör kalıplarını çağrıştırmaması gerekir. "yardım etmek", "reddetmek", "mahvolmak" vb. kelimeler de birleşik fiildir.
1- /bil/ Birleşik Fiili
I) Anlamı
/bil/ birleşik fiilinin getirildiği ana fiile kattığı iki anlam vardır: yeterlilik ve olasılık.
1: Şu ağaca tırmanabilirim.
/bil/ birleşik fiili bu cümlede baskın şekilde bir yeterliliğe, muktedirliğe işaret etmektedir.
2: Dikkat! Başına bir şey düşebilir.
Bu cümlede ise /bil/ birleşik fiili cümleye açıkça bir olasılık anlamı katmıştır. Ancak bu anlam fiilin geniş zamanla çekilmesi halinde söz konusudur.
II) Olumsuzu
/bil/ birleşik fiilinin olumsuz yapısını görmek için gidebilir örneğini inceleyelim. Bu kelimede ana fiil gitmek fiilidir. /bil/ ise birleşik fiildir. Birleşik fiilin olumsuz hali ile ana fiilin olumsuz hali birbirinden farklıdır.
a. gidebilir b. gitmeyebilir c. gidemez
b' de ana fiil gitme- şeklinde kabul edilmelidir. /bil/ birleşik fiilinin kattığı yeterlilik veya olasılık anlamı gitme- ana fiilini etkiler. c ise a' nın olumsuzudur. Fakat bu olumsuz yapı, gidebilmez biçiminde değil, /bil/ birleşik fiilinin düşmesiyle oluşan gidemez biçiminde kullanılır. Bu olumsuzluk, muktedir olamama veya imkânsızlık bildirir. gidemez yerine gitmesi mümkün değil ya da gitmeye gücü yetmez de denilebilirdi.
/bil/ birleşik fiilinin kullanıldığı bir kelimede hem ana fiil, hem de birleşik fiil olumsuzluk eki alabilir mi?
d. gitmeyemez
d' deki gibi bir kelimenin Türkçenin kurallarına uyduğunu söyleyemeyiz. Ancak böyle kuraldışı bir örnekle neyi anlatmak istediğimizi belirtebiliriz. Bu kelime bize, gitmemek ana fiiline bir yetersizlik veya imkânsızlık anlamı katılmaya çalışıldığını gösterir. Bu anlamda düşünüldüğünde kelime başka birleşik kelimelerle birlikte şöyle düzeltilebilir: gitmemesi mümkün değil ya da gitmemeye gücü yetmez.
e. gidemeyebilir
b' deki gitmeyebilir örneğinde gitme- ana fiili için bir yeterlilik veya olasılık anlamı söz konusuyken, e' de gideme- ana fiili için bir yeterlilik veya olasılık anlamı verilmiştir. gideme ana fiilini incelediğimizde, bu fiilin de kendi içinde bir ana fiil ve bir birleşik fiile ayrılabildiğini görürüz: git- ana fiiline /bil/ birleşik fiili getirilmiş ve bu birleşik fiilin de olumsuzu yapılmıştır. Peki, gideme ana fiilindeki /bil/ birleşik fiili olumsuz değil de olumlu yapıda olsaydı, bir kez daha /bil/ birleşik fiilini alabilir miydi? Yani, gidebilebilir gibi bir sonuç Türkçeye uygun olur muydu? Buna benzer şekilde diğer birleşik fiiller de art arda gelebilirler mi? Ya da kaç birleşik fiil art arda gelebilir? Aşağıda sıralanan örnekler Türkçeye uygun mudur?
# sayıverebilse
# yapadurabildi
# gideduramaz
# bitebilemeyecek
1- /bil/ Birleşik Fiili
I) Anlamı
/bil/ birleşik fiilinin getirildiği ana fiile kattığı iki anlam vardır: yeterlilik ve olasılık.
1: Şu ağaca tırmanabilirim.
/bil/ birleşik fiili bu cümlede baskın şekilde bir yeterliliğe, muktedirliğe işaret etmektedir.
2: Dikkat! Başına bir şey düşebilir.
Bu cümlede ise /bil/ birleşik fiili cümleye açıkça bir olasılık anlamı katmıştır. Ancak bu anlam fiilin geniş zamanla çekilmesi halinde söz konusudur.
II) Olumsuzu
/bil/ birleşik fiilinin olumsuz yapısını görmek için gidebilir örneğini inceleyelim. Bu kelimede ana fiil gitmek fiilidir. /bil/ ise birleşik fiildir. Birleşik fiilin olumsuz hali ile ana fiilin olumsuz hali birbirinden farklıdır.
a. gidebilir b. gitmeyebilir c. gidemez
b' de ana fiil gitme- şeklinde kabul edilmelidir. /bil/ birleşik fiilinin kattığı yeterlilik veya olasılık anlamı gitme- ana fiilini etkiler. c ise a' nın olumsuzudur. Fakat bu olumsuz yapı, gidebilmez biçiminde değil, /bil/ birleşik fiilinin düşmesiyle oluşan gidemez biçiminde kullanılır. Bu olumsuzluk, muktedir olamama veya imkânsızlık bildirir. gidemez yerine gitmesi mümkün değil ya da gitmeye gücü yetmez de denilebilirdi.
/bil/ birleşik fiilinin kullanıldığı bir kelimede hem ana fiil, hem de birleşik fiil olumsuzluk eki alabilir mi?
d. gitmeyemez
d' deki gibi bir kelimenin Türkçenin kurallarına uyduğunu söyleyemeyiz. Ancak böyle kuraldışı bir örnekle neyi anlatmak istediğimizi belirtebiliriz. Bu kelime bize, gitmemek ana fiiline bir yetersizlik veya imkânsızlık anlamı katılmaya çalışıldığını gösterir. Bu anlamda düşünüldüğünde kelime başka birleşik kelimelerle birlikte şöyle düzeltilebilir: gitmemesi mümkün değil ya da gitmemeye gücü yetmez.
e. gidemeyebilir
b' deki gitmeyebilir örneğinde gitme- ana fiili için bir yeterlilik veya olasılık anlamı söz konusuyken, e' de gideme- ana fiili için bir yeterlilik veya olasılık anlamı verilmiştir. gideme ana fiilini incelediğimizde, bu fiilin de kendi içinde bir ana fiil ve bir birleşik fiile ayrılabildiğini görürüz: git- ana fiiline /bil/ birleşik fiili getirilmiş ve bu birleşik fiilin de olumsuzu yapılmıştır. Peki, gideme ana fiilindeki /bil/ birleşik fiili olumsuz değil de olumlu yapıda olsaydı, bir kez daha /bil/ birleşik fiilini alabilir miydi? Yani, gidebilebilir gibi bir sonuç Türkçeye uygun olur muydu? Buna benzer şekilde diğer birleşik fiiller de art arda gelebilirler mi? Ya da kaç birleşik fiil art arda gelebilir? Aşağıda sıralanan örnekler Türkçeye uygun mudur?
# sayıverebilse
# yapadurabildi
# gideduramaz
# bitebilemeyecek
yardımcı fiille yapılan birleşik fiiller ses türemesi ve ya ses düşmesi olmadığı sürece ayrı yazılmalıdır.
hissetmek, zannetmek, kaybolmak, sabretmek vs...
fark etmek, yok olmak, mest olmak vs...
hissetmek, zannetmek, kaybolmak, sabretmek vs...
fark etmek, yok olmak, mest olmak vs...
kendi arasında 3 e ayrılır.
1-yardımcı eylemlerle oluşturulan birleşik filler: "etmek, eylemek, olmak, kılmak, buyurmak,..." eylemleri cümle içinde kendi başlarına bir anlam taşımıyıp kendinden önce gelen sözcükle kalıplaşıp anlam kazanmasıyla oluşurlar.
*lütfen! konuyla alakasız konuşma, rica ederim.
*sıkıntılar içinde yine akşam oldu.( oldu burada yardımcı eylem değildir)
2-anlamca kaynaşmış( deyim halindeki) birleşik fiiller: son sözcüğü eylem olan deyimlerin tümü bu gruba girer.
* o da hayata küsmüştü.
*adamın eli açıktı.(birleşik eylem değildir)
3- kurallı( özel) birleşik fiiller:
a)yeterlilik: -e bilmek fiiliyle yapılır. ancak olumsuzunda bilmek düşer. dikkat edilmelidir.
b)tezlik: -i vermek
c)yaklaşma: -e yazmak
d)sürerlik(süreklilik): -e durmak, -e kalmak, -e gelmek.
1-yardımcı eylemlerle oluşturulan birleşik filler: "etmek, eylemek, olmak, kılmak, buyurmak,..." eylemleri cümle içinde kendi başlarına bir anlam taşımıyıp kendinden önce gelen sözcükle kalıplaşıp anlam kazanmasıyla oluşurlar.
*lütfen! konuyla alakasız konuşma, rica ederim.
*sıkıntılar içinde yine akşam oldu.( oldu burada yardımcı eylem değildir)
2-anlamca kaynaşmış( deyim halindeki) birleşik fiiller: son sözcüğü eylem olan deyimlerin tümü bu gruba girer.
* o da hayata küsmüştü.
*adamın eli açıktı.(birleşik eylem değildir)
3- kurallı( özel) birleşik fiiller:
a)yeterlilik: -e bilmek fiiliyle yapılır. ancak olumsuzunda bilmek düşer. dikkat edilmelidir.
b)tezlik: -i vermek
c)yaklaşma: -e yazmak
d)sürerlik(süreklilik): -e durmak, -e kalmak, -e gelmek.
bileşik fiil olarak da tanımlanan, bu açıdan öğrencinin kafasını karıştırmakta birebir fiil türü. ayrıca;
(bkz: birleşik isim)
(bkz: birleşik isim)
ses olayı varsa birleşik, yoksa ayrı yazılandır.*
"hazzetmek": bakıyoruz ses olayı var. şak* birleşik yazıyoruz.
"fark etmek": bakıyoruz ses olayı yok. foş* ayrı yazıyoruz.
"kaybolmak": bakıyoruz ses olayı var. löp* birleşik yazıyoruz.
"terk etmek": bakıyoruz ses olayı yok. şlap* ayrı yazıyoruz.
girimizi bir başka çağrışımla sonlandırıyoruz.*
(bkz: www mikide com)
"hazzetmek": bakıyoruz ses olayı var. şak* birleşik yazıyoruz.
"fark etmek": bakıyoruz ses olayı yok. foş* ayrı yazıyoruz.
"kaybolmak": bakıyoruz ses olayı var. löp* birleşik yazıyoruz.
"terk etmek": bakıyoruz ses olayı yok. şlap* ayrı yazıyoruz.
girimizi bir başka çağrışımla sonlandırıyoruz.*
(bkz: www mikide com)
güncel Önemli Başlıklar