ahmet hamdi tanpınar

"Bu daima böyledir. Hadiseler kendiliğinden unutulmaz. Onları unutturan, tesirlerini hafifleten, varsa kabahatlilerini affettiren daima öbür hadiselerdir."

“saatleri ayarlama enstitüsü”

görsel

“hiçbir şeyi bitiremiyorum. dün akşam içki, cigara beni çok sarstı. gece yarısı öksürükle uyandım ve ilk defa gelecek seneye çıkamam korkusu aklıma geldi. ciddiyetle geldi. hiçbir şeyi bitirmeden ölmek istemiyorum. o kadar eser ve kullanmadığım o kadar kelime varken...”
(bkz: günlüklerin ışığında tanpınar’la başbaşa)

fikrimce edebiyat dünyasının gerçek tutunamayanı tam olarak bu beyefendidir.

kendisinin eserleri neden birtakım mecralarda bölük pörçük alıntılanıyor anlayabilmiş değilim. üzerine iki kelam edip mevzuyu bir yerlere bağlasalar anlayacağım. vallah yıldım aforizma kültüründen.

“Bütün kainat bizim idrakimizde yaşar. insan düşüncesi zaman ve mekanın yaratıcısıdır. Bütün tanrılar ondan doğar.”

(bkz: huzur)
(bkz: Saatleri ayarlama enstitüsü)

Eserleri meşhur olan yazar.

Şu sıralar günlüklerini okuyorum. Diyebilirim ki her gününü borçlarını döndürme çabası ve para sıkıntısıyla geçirmiş. Böylesine eşsiz bir insanın bile paranın adaletsizliğinden payını alması çok üzücü.

bilim adamı, edebiyat tarihçisi, tarihçi, şair, hikayeci, romancı mesleklerinin tek bir bedende birleşmiş hali ahmet hamdi tanpınar' dır. asıl duygu, düşünce ve sanatını nesir alanında göstermiştir. hikaye ve romanları birbirlerinden farklı değildir. her ikisinde de rüya estetiği hakimdir. olaylarını, kahramanlarını geçmiş zamanın peşinde ve içinde yaşatır. tanpınar, geçmişin büyüsünü yaşar. geçmişi estetiğin nirengi noktası yapar.

eserlerinde kendisiyle konuşmaktan, iç muhasebesi yapmaktan, içine bakmaktan hoşlanır. oldukça geniş bir kültürü vardır. bütün güzel sanatlardan zevk alır. hayal gücü çok geniş ve kuvvetlidir. tanpınar, zekasının bütün oyunları, eserlerindeki üslubunda gösterir. dil, onun elinde pek çok kalıba girer. duygu ve düşüncelerin bütün girdi-çıktılarını ifade eder.

zaman'ı anlatan adamdır.

acaab şeyh ahmet zamani kendisi miydi?

Kendisiyle yıllar önce lise ders kitabındaki “Antalyalı genç bir kıza mektup” yazısıyla tanıştım. Çocukluk hatıralarının etkileyici mekanlarını öyle güzel tasavvur ettiriyordu ki kıt bilgimle kendisine hayran oluştum.

Sonrasında “bursa’da Zaman” şiirindeki “birlikte uyusak son uykumuzu” mısrası beni uzun süre yaktı, savurdu. Kendime gelmem uzun sürdü. Üniversitede “huzur” romanıyla içime huzursuzluğu aşıladı. Sonrasında gelen “ saatleri ayarlama enstitüsü” insanın yarattığı hiçbir şeyi ciddiye almamayı öğretti. “Beş şehir” ile hayalini kurduğum 60 yıl öncesinin bursa’sının sokaklarında beraber yürüdük. Ama en büyük ve son darbeyi şiirleri ve hikâyeleri vurdu. Hayat dediğimiz şeyin zihne kazınmış birkaç etkileyici sahneden ibaret olduğunu anladım. Hayatıma bu kadar girmiş bir insana hâlâ yabancıydım. okuduğum günlükleri ile birlikte ailemden biri, bir sırdaşım, bir yakın arkadaşım oldu.

Vefatının 59. Yıl dönümünde rahmetle...

görsel

Bugün ölüm yıldönümü olan üstat.

Zaman kavramına bakış açısı ve anlatımıyla bambaşkadır gözümde. Sadece benim gözümde başka değil aslında. Edebiyat dünyasında zaman kavramını böyle anlatabilen neredeyse yok.
Her daim okumaya devam.

Rahmet ve saygıyla...

huzur romanında yüzlerce sayfaya 24 saatlik bir zaman dilimini sığdıran yetenekli insan.

"Cahilsin; okur, öğrenirsin.
Gerisin; ilerlersin.
Adam yok; yetiştirirsin, günün birinde meydana çıkıverir.
Paran yok; kazanırsın.
Her şeyin bir çaresi vardır.
Fakat insan bozuldu mu,
bunun çaresi yoktur..."

| Ahmet Hamdi Tanpınar |

Sonra yavaş yavaş mantığım değişti. Hatta dünyaya bakışım, eşyayı görüşüm, insanları anlayışım değişti. Vâkıa bunlar bir günde olmadı. Hatta çok güçlükle ve adım adım oldu.

Hatta çok defa bana rağmen oldu. Fakat oldu.

tanpınarı anlamak, bu toprakların çocuklarının birbirleriyle barışması için ana şartlardan biri olmuştur artık. tanpınar, geleneği belli bir filtreden ve elekten geçirip sahiplenen modern bir adamdır. dede efendi'yi de dinler mozart'ı da. erzurum'u da sever istanbul'u da. birbirimizle barışmanın yegane yolu karşılıklı değerlerimizi kucaklayıp gökkuşağı misali selamlamakta. tam da bu noktada tanpınar güzel bir başlangıç noktası.

bu topraklarda türkçeyi kimse onun kadar şık ve zarif kullanmamıştır. gerçek bir hülya adamı. hoş satırların sahibi, samimi duyguların aktarıcısı. seni çok seviyorum tanpınar. eğer bugün kendimi biraz da olsa geliştirmiş ve iyi hissediyorsam, bunda katkın büyüktür. ruhun şad olsun.

ne içindeyim zamanın,
ne de büsbütün dışında;
yekpâre, geniş bir ânın
parçalanmaz akışında.
(...)
kökü bende bir sarmaşık
olmuş dünya sezmekteyim,
mavi, masmavi bir ışık
ortasında yüzmekteyim...

ahmet hamdi tanpınar

meseleyi bir kitabında fevkalade özetlemiştir.

“vücutlarımız, birbirimize en kolay vereceğimiz şeydir, asıl mesele, hayatımızı verebilmektir. baştan aşağı bir aşkın olabilmek, bir aynanın içine iki kişi girip, oradan tek bir ruh olarak çıkmaktır.”