1961 anayasası

anayasa hukukçuları tarafından 20.yüzyıl da yapılan en demokratik beş anayasadan biri olarak kabul edilir.anayasa yargısını tesis eden ilk anayasamızdır.

darbe anayasası olduğu için meşruiyet sorunu vardır. sol kesim anayasa çalışmalarına alınırken diğer taraflar alınmamıştır.

edit:tanım genişletme çalışması.uyarı için 80 sonrası genc'e teşekkürler.

askerlerin emriyle yapılmış olmasına rağmen bazı anlama özürlülerce halen en özgürlükçü anayasa olarak kabul edilen anayasadır. yürütme yargının oyuncağı haline getirilmiştir bu anayasayla. senato sistemine geçilerek üstünler hukuku uygulaması başlamıştır bu anayasa sayesinde. e tabi tarihi cumhuriyet gazetesi eklerinden öğrenince en özgürlükçü anayasa olarak görülmesi de pek anormal sayılmaz.

hukuk bağımsızlığının ilk kez ilan edildiği anayasadır.

21 yıl yürürlükte kalmıştır.(1961-1982).
Darbe sonucu yapılmış ilk anayasadır.

1982 anayasası ile aynı özelliği taşımaktadır plebisittir. darbe anayasasıdır. Fakat buna rağmen daha sonraları halk kabulllenmiştir. Çift meclis usulunu getiren anayasa olarak da bilinir daha sonraları bu usul kaldırılmıştır.

(bkz: Hakimlik teminatı) nın getirildiği anayasadır.

3 atatürk ilkesinin yer almadığı anayasadır. ilginçtir. Bu bugün yapılsa olay olurdu çünkü. Üstelik bu anayasayı sözde atatürkçüler çıkarmıştır. Nasıl ilkeleri alınmaz insan merak ediyor.

türkiye nin asker kökenli anayasalarından biri, üzerine düşününce asker kökenli olmayan anayasamız yoktur. atatürk te malumunuz asker kökenlidir.

Sırf kendi fikrimizce değil okur-yazar olan kime sorsanız bu anayasanın en özgürlükçü olduğunu söylecektir. Ve sadece okuma yazma bilen insanı kastetmiyorum. okur-yazar bireyi kastediyorum.

1961 anayasası

1-1961 anayasası, bir tarafı, 27 mayıs darbesini yapan milli birlik komitesi ve diğer tarafı temsilciler meclisinden oluşan kurucu meclis tarafından hazırlanmıştır. daha sonra anayasa projesi halkın reyine başvurularak kabul edilmiştir.
2-1961 anayasası, halkçılık ve devletçilik umdelerini kabul etmemiş, milliyetçilik prensibini ise ''mili devlet'' şeklinde kabul etmiştir.
3-1961 anayasası, içtimai devlet prensibini ilk defa kabul etmiştir.
4-1961 anayasası sosyal ve ekonomik haklar ve vazifeleri ilk defa anayasa seviyesinde tanıyan anayasadır.
5-1961 anayasası, iki meclisli bir parlamento kurmuştur. cumhuriyet devrinde ikinci meclis kuran tek anayasa budur. bu ikinci meclisin adı cumhuriyet senatosudur.
6-reis-i cumhur yedi senelik bir müddet için tbmm üyeleri arasında tbmm tarafından seçiliyordu. aynı kişinin arka arkaya iki defa seçilmesi yasaktı.
7-1961 anayasası ilk defa yüksek hakimler heyetini kurmuştur.
8-1961 anayasası ilk defa anayasa mahkemesini kurmuştur.
9-1961 anayasası devrinde 12 mart 1971 tarihinde sivil idareye ordunun kısmi bir müdahalesi olmuştur.
10-12 mart devrinde 1971-1973 yılında 1961 anayasasında pek çok değişiklik yapılmıştır. bu değişiklikler, temel hak ve hürriyetleri sınırlandırmaya, icra organını tahkime, mahkeme murakabesini zayıflatmaya yönelik değişikliklerdir.
11-askeri yüksek idare mahkemesi ilk defa 1961 anayasasında 1971 yılında yapılan değişikliklerle ihdas edilmiştir.
12-1961 anayasası, 12 eylül 1980 tarihinde yapılan askeri darbe neticesinde yıkılmıştır.

-teşri salahiyeti millet meclisi ve cumhuriyet senatosu olarak iki meclis arasında bölüşülmüştür. parlamenter nizam tatbik edilmiştir.
-devlet planlama teşkilatı kuruldu. (1960) kalkınma ve yıllık planları hazırlar.
-27 mayıs 1960 müdahalesiyle birlikte muvakkat bir anayasa nizamı kurulmuş ve meclisin salahiyetleri ile mücehhez milli birlik komitesi (mbk) teşekkül ettirilmiştir. mbk, kurucu meclisin askeri kanadını teşkil ederken danışma meclisi sivil kanadı oluşturuyordu. bu komitenin kurduğu kurucu meclis anayasa ve seçim kanunlarını yapmakla vazifelendirilmiştir. kurucu meclis azalarının bir bölümü iki dereceli seçimle seçilen azalardan, bir bölümü siyasi partilerin kendi seçtikleri temsilcilerden, diğer bölümü de çeşitli müesseseler'in (üniversiteler, barolar, mahkeme organları gibi) temsilcilerden oluşmuştur. azaların bir bölümü de devlet reisi ve milli birlik komitesi tarafından intihab olunmuştur.

-anayasa'nın üstünlüğü: anayasa'nın 8.maddesi ile anayasaya muhalif kanunların çıkartılamayacağı, tatbik edilemeyeceği belirtildikten sonra, anayasanın teşri, icra ve mahkeme organları ile idareyi ve ferdleri bağladığı belirtilerek anayasanın üstünlüğü gerçekleştirilmiştir. ayrıca kurulan mahkemeye dair murakabe mekanizması ile mühim bir teminat nizamı getirecek anayasanın üstünlüğü sağlanmaya çalışılmıştır. anayasa mahkemesi kurulmuştur.

-kuvvetler ayrılığı prensibi: kanun yapma salahiyeti tbmm, muhakeme salahiyeti mahkemelere ve icra salahiyeti reis-i cumhur ve bakanlar heyetine verilmiştir. mahkeme kuvvetinin müstakilliği ile pratik, ehemmiyet kazanmaktadır.

-devlet iktidarının paylaşımı: iki meclis sistemi getirilmiştir. buna göre meclis yani teşri organı millet meclisi veya cumhuriyet senatosu olarak 2'ye ayrılmıştır. umumi idare içinde muhtari idareyle, kendi kendilerini idare salahiyetine sahip müessese'lerin yapılanmasına izin vermektedir. misal; üniversiteler ve radyo televizyon idarelerinin mevki bu şumüldeydi.

-çoğulcu cemiyet yapısının tekamül ettirilmesi; siyasi partiler teminatlı bir hukuki statüye kavuşturulmuştur. sendikalar hakkında düzenlemeler, iş hukukun gelişimi ve demokratik esaslara mutabakatı cihetinden ehemmiyetli neticeler doğurmuştur. muhtar statüye sahip amme müesseseleri kurulmuştur.

-temel hakların genişletilmesi ve tahkimi; önceden izin almaksızın toplantı ve yürüyüş yapma hakkı getirilmiştir. temel hak ve hürriyetler, anayasanın sözüne ve ruhuna münasip olarak kanunla tahdid edilebilir. bu madde ile temel hak ve hürriyetlerin tahdidi ağırlaştırılmıştır. 1961 anayasası ile temel hak ve hürriyetlerin sınırlanması, mahkemeye dair murakabeye tabii kılınacak mühim bir terakki sağlamıştır.

-içtimai devlet: gaye içtimai adaleti, sulhü ve içtimai muvazeneyi temindir. bu gayeye vasıl olmak için devlet faal olarak ekonomik ve içtimai hayata müdahale ederek içtimai devlet idrakini tatbikle mükelleftir.

-parlamenter sistem; teşri ve icra'nin yumuşak bir şekilde ayrıldığı nizamdır. yarı doğrudan demokrasilerde görülür. en mühim vasıtası referandumdur. referandumi anayasa değişikliklerinde halk reyine müracaat edilmesidir.

1961 anayasasının hükümleri
1961 anayasası, ''anayasanın üstünlüğü ve bağlayıcılığı prensibini açıkça kabul eden bir anayasadır.

Umumi Esaslar- 1961 anayasasının umumi esaslar başlığını taşıyan birinci kısmında devletin şekli, cumhuriyetin vasıfları gibi temel umdeler düzenlenmiştir. devletin şekli mevzunda bir yenilik yoktur. devletin şekli, cumhuriyettir.

temel hak ve hürriyetler- 1961 anayasasında temel hak ve hürriyetler ikinci kısımda düzenlenmiştir. bu kısmın birinci bölümünde temel hak ve hürriyetlere müteallik umumi hükümler, ikinci bölümde ferdin hakları ve vazifeleri, üçüncü bölümde içtimai ve iktisadi haklar ve vazifeler, ilk defa sistematik olarak 1961 anayasasında düzenlenmiştir. bu 1961 anayasasının ehemmiyetli bir yeniliğidir. 1961 anayasasının, 1924 anayasasına göre, temel hak ve hürriyetlere daha vasi bir yer verdiği hemen müşahede edilmektedir. keza bu anayasa temel hak ve hürriyetler sınırlandırılmasını oldukça teminatlı bir nizama kaim kılmıştır.

teşri organı- 1961 anayasası 1924 anayasasından farklı olarak ''çift meclis nizamı'' nı kabul etmitir. Ancak bu bahiste ilk değildir; çünkü yukarıda gördüğümüz gibi 1876 Kanun-u Esasisi de iki meclisli bir parlamento kurmuştu.

Türkiye Cumhuriyetinin en özgürlükçü en adil anayasasıdır.

seçilmiş bir başbakanı devirerek, anti-demokratik bir yolla yapılan anayasadır. hem demokrasi devre dışı kalmıştır, hem de başbakan ve iki bakanı asılmıştır. ne diyeceklerdi? ''darbe'' sonrası hazırlanan bir anayasadır

(bkz: bol gömlek)

oldukça eski bir anayasa da olsa, bir darbe sonucu gerçekleşmiş de olsa 1980 anayasasından çok daha demokratik ve yumuşak bir anayasadır. 61 anayasası belki de türkiye'nin gördüğü en demokratik, hak ve özgürlüklerden yana olan anayasadır.

1982 nin aynısı.
Askeri darbenin ürünü.

En özgürlükçü anayasamız.

Ne yazık ki, altını çizerek söylüyorum ne yazık ki Türkiye Cumhuriyeti'nin gelmiş geçmiş en demokratik anayasasıdır.

Türkiye'nin başına gelmiş en demokratik anayasadır.

Lakin millet olarak bazı şeyleri abartmak, iyi niyeti suistimale meyilli oluşumuz ve bazı(!) kesimleri rahatsız ettiği için kısa ömürlü olmuştur.

Anayasa değişecekse 61 anayasasına geri dönülmelidir.

bir askeri darbe ile gelmiş olmasına rağmen dünya çapında yazılmış en demokratik anayasa metinlerinden biridir. tabi gelen her iktidar keyfine göre yama yapa yapa içine etmiş. yine de türkiye'ye gelmiş en demokratik anayasadır ve bir daha da gelmesi, ülkenin şu anki demografik yapısına bakıldığında imkansız gibidir. özetle çomara bol gelir.

Darbe anayasası gibi gözüksede türkiye cumhuriyeti tarihinin en özgürlükçü ve mükemmel anayasasıdır.

1982 anayasasından daha demokratik olduğu aşikardır. fakat tabiki mecliste baraj olmadığı ve bizde de uzlaşma kültürü olmadığı için bir türlü istikrar oluşturalamamış.

Yasama yetkisi Millet Meclisi ve Cumhuriyet Senatosu olarak iki meclis arasında bölüşülmüştür. Parlamenter sistem uygulanmıştır.
Devlet Planlama Teşkilatı kuruldu (1960). Kalkınma ve yıllık planları hazırlar.
27 Mayıs 1960 müdahalesiyle birlikte geçici bir anayasa düzeni kurulmuş ve meclisin yetkileri ile donatılmış Milli Birlik
Komitesi (MBK) oluşturulmuştur. MBK, Kurucu Meclisin askeri kanadını oluştururken Danışma Meclisi sivil kanadı oluşturuyordu. Bu komitenin kurduğu Kurucu Meclis anayasa ve seçim kanunlarını yapmakla görevlendirilmiştir. Kurucu Meclis üyelerinin bir bölümü iki dereceli seçimle seçilen üyelerden, bir bölümü siyasal partilerin kendi seçtikleri temsilcilerden, diğer bölümü de çeşitli kuruluşların (üniversiteler, barolar, yargı organları gibi) temsilcilerden oluşmuştur. Üyelerin bir bölümü de Devlet Başkanı ve Milli Birlik Komitesi tarafından seçilmişti.
Anayasanın üstünlüğü: Anayasanın 8. maddesi ile anayasaya aykırı kanunların çıkartılamayacağı, uygulanamayacağı belirtildikten sonra, Anayasanın yasama, yürütme ve yargı organları ile idareyi ve kişileri bağladığı belirtilerek Anayasanın üstünlüğü gerçekleştirilmiştir. Ayrıca kurulan yargısal denetim mekanizması ile önemli bir güvence sistemi getirecek anayasanın üstünlüğü sağlanmaya çalışılmıştır. Anayasa Mahkemesi kurulmuştur.
Kuvvetler ayrılığı ilkesi: Yasa yapma yetkisi TBMM, yargı yetkisi Mahkemelere ve yürütme yetkisi Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kuruluna verilmiştir. Yargı erkinin bağımsızlığı ile pratik önem kazanmaktadır.
Devlet iktidarının paylaşımı: iki meclis sistemi getirilmiştir. Buna göre meclis yani yasama organı Millet Meclisi ve Cumhuriyet Senatosu olarak ikiye ayrılmıştır. Genel idare içinde özerk yönetimle, kendi kendilerini yönetme yetkisine sahip kuruluşların yapılanmasına izin vermektedir. Örneğin; üniversiteler ve radyo televizyon idarelerinin konumu bu kapsamdaydı.
Çoğulcu toplum yapısının geliştirilmesi: Siyasi partiler güvenceli bir hukuki statüye kavuşturulmuştur. Sendikalar hakkında düzenlemeler iş hukukun gelişimi ve demokratik esaslara uyumu açısından önemli sonuçlar doğurmuştur. Özerk statüye sahip kamu kuruluşları kurulmuştur.
Temel hakların genişletilmesi ve güçlendirilmesi: Önceden izin almaksızın toplantı ve yürüyüş yapma hakkı getirilmiştir. Temel hak ve hürriyetler, anayasanın sözüne ve ruhuna uygun olarak kanunla sınırlanabilir. Bu madde ile temel hak ve hürriyetlerin sınırlandırılması ağırlaştırılmıştır. 1961 anayasası ile temel hak ve hürriyetlerin sınırlanması, yargısal denetime tabii kılınacak önemli bir gelişme sağlanmıştır.
Sosyal devlet: Amaç sosyal adaleti, barışı ve toplumsal dengeyi sağlamaktır. Bu amaca ulaşmak için devlet aktif olarak ekonomik ve sosyal hayata müdahale ederek sosyal devlet anlayışını uygulamakla yükümlüdür.
Parlamenter sistem; yasama ve yürütmenin yumuşak bir şekilde ayrıldığı sistemdir. Yarı doğrudan demokrasilerde görülür. En önemli aracı referandum. Referandum, Anayasal değişikliklerin halk oyuna sunulmasıdır.


1961 ANAYASASININ UYGULANMASI:
1961 anayasası %40’a yakın bir muhalefetle kabul edilmiştir. Muhalefetin nedenleri:
27 Mayıs hareketiyle iktidardan uzaklaştırılan Demokratik Parti taraftarlarının bu hareket sonucu hazırlanan 1961 Anayasanın haksız mücadelenin ürünü olduğunu düşünmeleri.
Anayasa hazırlanırken Demokrat Parti tabanın dışlanmasıdır.


1961 ANAYASASI 1971-1973 ARA REJiMLERiYLE RÖTÜŞLANMIŞTIR:
Yürütme güçlendirilmiştir. Bakanlar kuruluna KHK (Kanun Hükmünde Kararname) çıkarma yetkisi verilmiştir.
Temel haklarda sınırlamalar getirilmiştir. Tabii yargı yolu yerine kanuni yargı yolu getirilmiştir.
Yargısal denetimde sınırlamalar getirilmiştir. Anayasa mahkemesine iptal davası açma hakkına sahip taraflarda sınırlamalar getirilmiştir. Cumhurbaşkanı ve ana muhalefet partisidir. Anayasa mahkemesi Anayasa değişikliklerini ancak şekil yönünden denetleyebilir.
Askeri Yüksek idari Mahkemesi kurularak asker kişilerle ilgili idari işlem ve eylemlerin denetimi Danıştay’ın görevinden çıkarılmıştır.
Ayrıca hakimlerin atanmalarında genel yöntemden sapan Devlet Güvenlik Mahkemeleri kurulmuştur.
TRT’nin özerkliği kaldırılmış ve üniversitelerin özerkliği azaltılmıştır.
Vergi, resim, harçların muafiyet ve istisnaları ile nispet ve hadlerine ilişkin hükümlerde değişiklik yapmaya Bakanlar Kurulu yetkili kılınmıştır.
Bu değişikliklerin yapılmasının ana nedeni, 1961 anayasasının devlet otoritesini zayıflattığı, devleti güçsüz kıldığı düşüncesinde yatmaktadır.

1971-1973 arasında Bakanlar kuruluna KHK çıkarma yetkisi verilmiştir.
Üniversiteleri özerkliği zayıflatılmış, TRT nin özerkliği kaldırılmıştır. Tüm haklara sınırlamalar getirilmiştir., Devlet memurlarının sendika kurma yetkisi kaldırılmıştır, yargısal denetim sınırlandırılmış, anayasa mahkemelerine dava açabileceklerin sayısı azaltılmış, Askeri yüksek idare mahkemesi ve DGMler kurulmuştur.

En demokratik ve kaliteli anayasamız.

türkiye cumhuriyeti devleti'nin gördüğü en özgürlükçü anayasadır. lakin millet olmayı başaramamış, ümmet olmaya hevesli türk halkına bu kadar özgürlük fazla gelmiştir. kendileri başlarında çoban olmasını severler çünkü.

bu ülkenin onuruydu, en demokratik anayasamızdı.