anayurdun demir ağlarla örüldüğü yalanı

selamın aleyküm.

anayurdu demir ağlarla ördük. bunu da gururla söyleyebiliriz.

evet, osmanlı döneminde döşenen demiryolu hatlarını almanlar, fransızlar, italyanlar döşemişti.
ve malesef demiryollarımız yerli ve milli değildi.

örneğin anadolu'daki ilk demiryolu hattı olan izmir-aydın ve izmir-turgutlu hattını ingilizler yapmış ve işletmekteydi.

abdestsiz evrak imzalamayan(!) ve ingiliz kraliçesinin çok ama çok çekindiği(!) abdülhamid han muzaffer daima döneminde ise adana-mersin demiryolu hattı ingilizlere yaptırılmış ve işletmesi için ingilizlere verilmişti.

istanbul-bağdat hattı ise almanların kontrolündeydi.

istanbul'daki tünel işletmesi ise fransızlardaydı.

her neyse, kısacası osmanlı döneminde yerli ve milli bir demiryolu hattımız bulunmamaktaydı.
tamamı yabancıların kontrolündeydi.

işte bu durum milli mücadele yıllarında da büyük sıkıntılara sebep olmuştu.
zira cepheye yapılacak sevkiyatların çoğu demiryolları vasıtasıyla yapılmaktaydı. lakin lokomotif kullanacak bir tek türk yoktu.
çünkü memleketin en kilit şeylerini yabancılara teslim etmekte bir beis görmeyen ecdadımız osmanlı, trenleri hareket ettirecek bir ehli müslüman makinist yetiştirememişti.

hal böyleyken atatürk de bu durumdan rahatsızlık duymuş, cumhuriyetin ilanından sonra yaptığı ilk işlerden biri de işte bu demiryollarının tamamını millileştirmek olmuştu.
ama öyle kimsenin malına el koyarak, hukuksuzluk yaparak, çökerek değil.
osmanlı'nın çektiği peşkeşlerin tamamının bedellerini ödeyerek bu demiryolu hatları millileştirildi.

türk kurtuluş savaşının tamamlayıcısı ve türkiye cumhuriyeti'nin tapu senedi olan
lozan antlaşmasının en önemli maddelerinden biri de her türlü kapütilasyon ve imtiyazların kaldırılmasıdır.
bu imtiyazlar içinde osmanlı'dan devreden demiryolu hatları yapım ve işletme imtiyazları da vardır.
bu imtiyazların tamamı atatürk tarafından kaldırılmıştır.
işte bunlardan biri de osmanlı'nın abd'lilere tanıdığı chester imtiyazı dır.
abd, (bkz: chester imtiyazı) haklarının kaldırılmasını kabul etmemiş, bu yüzden de lozan antlaşmasını tanımamıştır.
günümüzde, halihazırda abd lozan antlaşmasını tanımamaktadır.

1924 yılında çıkarılan kanunla osmanlı'dan kalan, toplam uzunluğu 4100 km olan ve tamamı yabancıların işletmeciliğinde olan demiryolu hatlarının 3800 kilometrelik kısmı 1938'e kadar satın alınarak millileştirilmiştir.
bir yandan yabancıların işlettiği hatlar millileştirilirken, diğer yandan da demiryolu olmayan bölgelere yeni hatlar yapılmış, bunun için amerikalılar ve ruslarla anlaşmalar yapılmıştır.