öğrenilmiş çaresizlik

şartlanma denilen kavram. bir şeyin olacağı varsa da, bundan habersiz olma ve çabadan vazgeçiş. istediğin, önüne konulsa da yüz çevirme, umutsuzluk ve bir tür boyun eğme. başka bir deyişle, o şeyin kötü gideceği inancının iyice aşılanmış hali.

bir manupilasyon aracidir.

(bkz: yalnızlık)

kısaca "yapamayacağım" duygusunun insanda yer etmiş olması.

küçük çocukların ağlayarak iş yaptırmaları buna en güzel örnektir. doktorlar çocukların ağlamasını durdurmak için isteklerini yapmayın derler. çünkü çocuk her ağladığında istediğini alacağını bilecek ve bunu silah olarak kullanmaya başlıcaktır. oysa birkaç kez belki sizi sokakta rezil edecek olsa da istediğini yapmadığınız takdirde çocuk ağlayarak isteklerini yaptıramıyacağını anlıyacak ve bundan vazgeçecektir.

ölüm karşısında hangi insan çaresizliği "öğrenmez" ? bunun gibi, hayatta insan pek çok çaresizlik öğrenir, öğrenebilir. öğrenmek; yaşamak, görmektir bunu zaten.

bu konuda en beğendiğim hikaye 5 maymun deneyidir.

Deney adi : 5 MAYMUN
Amac: Maymunlarda sartlanma miktarini ölcmek ve insanlarla arasindaki farki görmek

Bir kafese beş maymun koyarlar. Ortaya bir merdiven ve tepesine de iple bağlı bir salkım muz asarlar. Her bir maymun merdivene çıkıp muza ulaşmak istediğinde dışarıdan üzerine soğuk su sıkarlar.

Her maymun aynı denemeye giriştiğinde buz gibi soğuk su ile ıslatılır. Bütün maymunlar bu denemeler sonunda ıslanmayı tecrübe etmiş olurlar. Bir süre sonra muzlara hareketlenen maymunlar diğerleri tarafından engellenmeye başlanır.

Suyu kapatıp maymunlardan biri dışarı alınıp yerine yeni bir maymun konur. Yeni maymunun ilk yaptığı iş muzlara ulaşmak için merivene tırmanmak olur. Fakat diğer dört maymun buna izin vermez ve yeni maymunu döverler.

Daha sonra ıslanmış maymunlardan biri daha kafesten alınır ve yerine yeni bir maymun konur. Ve merdivene ilk yaptığı atakta dayak yer. Bu ikinci yeni maymunu en şiddetli ve istekli döven ilk yeni maymundur.

Islak maymunlardan üçüncüsü de değiştirilir. Üçüncü yeni gelen maymunda ilk atağında cezalandırılır. ilk gelen iki maymunun yeni geleni niye dövdükleri konusunda bir fikirleri yoktur ama dövmektedirler.

Son olarak da kafesteki ıslanan son maymun olan dördüncü ve beşinci de değiştirilir. Tepelerinde bir salkım muz asılı olduğu halde artık hiçbir maymun merdivene yaklaşıp muzları almak için hamle yapamamaktadır.

NEDEN mi? Çünkü buna organizasyonel negatif öğrenme denir. insanoğlu için de tüm bunlar aynen geçerlidir.

yapacak bir şey yok düşüncesinin bütün benliği kaplaması durumudur. çaresizlik bir kez kabul edildikten sonra birey çözüm odaklı çalışmaz. çözümsüzlüğü savunur olur. bunları istese de istemese de yapar.
çocuklarımızı, çaresizliği öğrenecekleri deneyimlerden uzak tutarak sorun çözen bireylerin yetişme yolunu açabiliriz.

(bkz: kendini gercekleştiren kehanet)

bir örnek:
bir akvaryumun ortasına saydam bir plaka yerleştirilir ve akvaryumun bir tarafına büyük diğer tarafına küçük balık koyulur. büyük balık acıktığında küçük balığa hamle yapmak için yaklaştığında saydam plakaya çarpar. bir kaç başarısız denemeden sonra plaka kaldırılır ve büyük balık plaka kaldırılmasına rağmen küçük balığı yanından geçip gider, onu yemekten vazgeçer. burada büyük balık çaresizliği öğrenmiştir.

cıa nin politikalarından biridir.

ne kadar gülümserse gülümsesin,ne kadar hayat dolu olursa olsun bir yerden sonra çevredeki karamsar insanlar yüzünden, gülüp geçilen,ölüme,ayrılığa,yoksulluğa,türlü türlü acılara rağmen,bir yerden sonra, "olmayınca olmuyor demekki" hissiyle "merhamet tanrım,merhamet gözyaşıma" diyebilmekten bile aciz hale gelince insan, öğrenilmiş çaresizliğin içinde ,kanında bir zehir varmıscasına boğuluyor.

"sen de bilirsin hiç bir acı sonsuza dek sürmez..."
öyle ama, bıçağı bir insanın sırtına saplamak vardır, bir de yetmezmiş gibi sırtında çevirmek vardır. yara iyileşir. izleri hep durur...

mümin sekman'dan öğrendiğim olgu.

Dersimiz ezeli rekabet!
Fenerbahçe'nin ezeli rekabette Galatasaray'a karşı kurduğu psikolojik üstünlük, test kitaplarına konu oldu !..
ihtiyaç Yayıncılık adlı eğitim kurumunun, öğretmen adayları için hazırladığı Pedagojik Formasyon test kitapçığında Fenerbahçe-Galatasaray rekabetinin konu edildiği bir soru yer alıyor !..

Soruda, Fenerbahçe'nin Galatasaray'a karşı ezeli rekabette psikolojik üstünlük kurmasından yola çıkılıyor. Soruda, Galatasaraylı futbolcuların "Ne yaparsak yapalım yine kazanamayacağız" şeklinde bir düşünceye kapıldığı varsayılarak; bunun öğrenme teorilerinde neye karşılık geldiği soruluyor.

"Öğrenme teorileri" hakkındaki soru şöyle:

Galatasaraylı futbolcuların Fenerbahçe maçından önce, daha önceki maçlarda aldıkları sonuçlar akıllarına gelmekte (6-0, 4-0, 3-2, 4-3) ve Galatasaraylı futbolcular "Ne yaparsak yapalım yine kazanamayacağız" diyerek, daha az çalışmakta ve yine başarısız olmaktadırlar.

Bu durum, öğrenme teorilerindeki hangi kavrama örnek olabilir?

A) Habercilik
B) Tepkisel koşullanma
C) Kendini gerçekleştiren kehanet
D) Öğrenilmiş çaresizlik
E) Sistematik duyarsızlaşma

DOĞRU CEVAP: D
Konuyla ilgili olarak Ligtv.com.tr'ye konuşan ihtiyaç Yayıncılık yetkilileri, bu sorunun Öğrenme Psikolojiyle ilgili olduğunu ve Pedagojik Formasyon sınavına hazırlanan öğretmen adayları için hazırladıkları test kitapçığında yer verdiklerini belittiler. Yetkililer "Doğru cevap nedir?" sorumuza ise "D şıkkı" yanıtını verdiler.

(not: alıntıdır.)

zamanla öğrenilen hatta alışkanlık haline gelen çare bulamama eylemi. korkaklık bir nevi kaçış üst üste gelen zorluklardan, bıkkınlık belki de pes etme... istemeden ya da isteyerek farketmez. zor olan anların ve sonuçlarının kader vasfına bürünmesinde kuvvetli katkılarda bulunma yetisi bu çaresizlik dediğimiz.
çare vardır her daim, düşünmekle başlar ve 'tarih tekerrürden ibarettir' öngörüsünü silmekle. körelmesidir bir nevi beynin hatta uzuvların, üşenmektir bir şeyler yapmaya, umutsuzluktur.
çaresiz değiliz elbette insanlık olarak, yapılacak her zaman bir şeyler vardır. çare bile olmasa derdimize elimizden geleni yapmanın verdiği doyum vardır, işte o zaman aşılamazdır ve doğru olan her şey denenmiştir. belki de o zaman kaderdir. ama eğer biz müdehale etmez de oluruna bırakırsak kader zannettiğimizi korkaklık, tembelliktir yaptığımız.

psikiyatri sınavında cevap veremediğim soru.

Fenerbahçeliler Galatasarayın aldığı avrupa kupasını hazmedememekte ve bu başarılara "tesadüf" diyerek, kendilerince bir bahane bulmakta ve "kedi uzanamadığı ciğere mundar dermiş" deyimini sürekli duymaktadırlar.

Bu durum öğrenme teorilerindeki hangi kavrama örnek olabilir ?

A)Eziklik

B)Kıskançlık

C)Mor ve Ötesi durumu

D)Hepsi

bilin bakalım hangisi ?

neredeyse bütün kişisel gelişim kitaplarında bahsedilen* psikolojik durum. yukarıda yazıldığı gibi birkaç klişe örneği vardır hep bundan bahsedilir ve üzerine "o güç senin içinde!" temalı cümleler eklenerek "gaz" durumuna getirilir ve okura günde 3 dozaj verilir.

aşırı dozda yazarınıza başvurunuz.

bilmem ne sınavında çıkmış bir sorunun şıklarından biri, sorunun içeriği her nekadar galatasarayı eziklemek olsada kesin bilinen bir kavram vardırkı oda şudur 'vazgeçilemeyen hazımsızlık'.

kpss için eğitim bilimleri çalışanlar kadar, bu teoriyi ortaya koyan adamın dahi iyi bilmediği psikolojik kavram

galatasarayın fenerbahçeye karşı hissiyatı. * *

türkiyede yaşayan insanların doğuştan edindikleri özelliktir.

nizamiye kapısından bakan askerin o kapıya baktığında hissettiği duygudur.

halkı aşağılayan zihniyetin demokratik seçim sonuçları neticesinde edindiği tecrübedir.

maalesef bu sorunun çaresini sorunun nedenini anlamakta değil darbe girişimlerinde ararlar.

maalesef türkiye'de çoğu insana musallat olmuş bir duygudur. zanneder ki türkiye'nin gelişmesine batılılar ve yahudiler engel oluyor. zanneder ki ne kadar uğraşırsa uğraşsın birileri önünü kesecektir. bu duygu maalesef türkiye'yi ileri götüreceklerini düşündüğümüz öğrencilerde çok yaygındır. çoğu komünist olur, anti-amerikancı olur. yaratıcılığı arttırıp hizmet kalitesini arttırmak yerine ona öğretilmiş düşmana karşı savaşmak daha anlamlı gelir.

halbuki dünyada geçmişte fakir olup sonra gelişmiş o kadar ülke vardır ki. bu emperyalizm neden sadece bize karşı savaşıyor anlamış değilim.

(bkz: yunanistan)
(bkz: güney kore)
(bkz: polonya)
(bkz: irlanda)