bugün

1971 agustos'ta stanford universitesi'nde psikoloji profesoru phillip g. zimbardo tarafindan gerceklestirilen unlu deney.

calisma,universitenin, psikoloji bolumunun, bodrum katinda, hapishaneye donusturulen kisimda gerceklestirildi. denekler, gonullu olan universite ogrencileri arasindan secildi. ogrenciler, tamamen rastgele birsekilde* gardiyan, ve tutuklu olarak iki gruba ayrildilar. farkli sosyal sartlarda bireyin tutumunu gozlemeyi hedefleyen ve 2 haftalik bir sure icin duzenlenmis olan deney, deneklerin beklenmedik reaksiyonlari sonucunda, 6. gunde sona erdirildi.
deneyin sasirtici bulgulari soyleydi: gecen birkac gun icerisinde, gardiyanlar mahkumlara karsi sadistik davranislar gelistiriken, mahkumlar da ekstrem duzeyde depresif ve pasif davranislar gostermeye baslamisti.

bu calisma sosyal durumlarin birey uzerinde yol acabilecegi sayisiz ve hesap edilmesi guc sonuclara iyi bir ornek teskil edecek, en hatiri sayilir deneylerden biri olarak literaturde yerini aldi.

(bkz: das experiment)
http://www.prisonexp.org
1971 yılında sosyolog philip g. zimbardo tarafından stanford üniversitesinde yapılan sosyal psikoloji deneyidir.

deneyin detayları;
gazete ilanıyla yüksek bir ücret karşılığı toplanan denekler, stanford üniversitesinin içinde kurulan yapay bir hapishane ortamına konuldular. denekler kişilik özelliklerine bakılmaksızın rastgele bir şekilde mahkumlar ve gardiyanlar olarak ikiye ayrıldılar. deneyin hedefi şartlı öğrenme ve çevreye uyma davranışını gözlemlemekti. otoriteye sahip olma ve otorite karşısında itaat- özdeşleşme- benimseme davranışları deneyin diğer konusuydu. deney 6. gününde kesilmek zorunda kaldı. çünkü gardiyan olarak kullanılan denekler rollerini aşırı şekilde benimsemiş ve mahkum deneklere şiddet uygulamaya başlamıştı. mahkumlardada ters bir durum oluşmuş ve bunun bir deney olduğunu bilmelerine rağmen çoğunda panik atak, sinir krizleri gibi durumlar ortaya çıkmıştı.

deneyle birlikte kanıtlanansa şu oldu, insanın en güçlü özelliklerinden biri çevreye uyma davranışı ve güce yönelme, güce itaat. kısaca en sakin görünüşlü insan bile iktidara sahip olduğunda ve bunu kullanabileceğini farkettiğinde bütün davranış şekilleri değişiyor.

bu deneyle ilgili das experiment adında bir de film çekildi.

daha fazla bilgi için;
http://www.prisonexp.org/
http://www.psikologum.com...um_konu.asp?forum_id=2270 *
(bkz: iktidar yozlaştırır)
stanford prison experiment olarak da bilinir.
kesinlikle akla zarar bir hapishane simulasyonu. sıradan insanların nasıl insanlıktan çıkabileceğinin çok açık bir örneği. insanlıkla hayvanlık dediğimiz şey arasında, aslında ne kadar ince bir çizgi olduğunu göstermesi bakımından çok ilginç.

bir benzeri için ayrıca bkz: (bkz: milgram deneyi) , http://en.wikipedia.org/wiki/Milgram_experiment
oldukça yeni bir bilim olan sosyal psikoloji biliminin en meşhur deneyi. gelmiş geçmiş mundial reality'si en yüksek deneydir. yani deney ortamı birebir sanal bir dünyada gerçekleşmiştir. bununla birlikte bilim adına pek çok etik kuralı yıkmış ve deneylerin en önemli maddelerinden biri olan deneklere zarar vermeme kısmını ihlal etmiştir.
iki hafta sürmesi planlandığı halde ilk 6 günden sonra iptal edilen deney.
zimbardo, deneklerin 6. günün sonunda deneyin deneylikten çıktığını, durumun araştırmacılar dahil tüm katılanlar
için bir cezaevine dönüştüğünü söyler.
deneye tutuklu olarak katılacaklar evlerinden, sokaklarından veya işyerlerinden tutuklanır.üzerleri aranır,
kelepçeler takılır,parmak izleri alınır, bit ilacı sürülür, hatta deneklerin hücrelerinde çıplak kalmaları zorlanır.yani kurgular neredeyse cezaevi özelliklerini gösterir.
deneyin das experimente den sonra 2009 hollywood uyarlaması için (bkz: the experiment)izleyin tavsiye edilir.
sosyal psikoloji sınavında incelemesini yapacağım ve bu deneye örnek olabilecek olan yaşanmış veya yaşanabilecek toplumsal bir örnek aradığım deneydir. yazarlardan yardım beklenir.
edit: das experiment filmi dışında bir örnek olması lazım.
1971'destanford üniversitesi profesörlerinden philip g. zimbardo tarafından gerçekleştirilen sosyal psikoloji deneyi. üniversitenin bodrumunda yapay bir ceza evi oluşturulur ve denekler rastgele bir biçimde mahkumlar ve gardiyanlar olarak iki gruba ayrılır. iki hafta sürmesi planlanan deney 6. günde çığrından çıkınca bitirilir. bunun sebebi deneklerin rollerini benimseyip işi abartmaları, gerçekten bir hapis ortamındaymış gibi davranmalarıdır. gardiyanlar mahkumlara aşırı şiddet uygulamaya, mahkumlar da güce itaat etmeye başlar. olayın kontrol altına alınamayacak bir raddeye geldiği ve deneyin sonlandırılması için güvenlik güçlerinin üniversiteye çağrıldığı söylenir, efsanedir.

bu deney, insanların çevrelerine inanılmaz bir şekilde uyum sağladığını göstermiştir.

deneyin başarıya ulaşmasında muazzam bir biçimde planlanmış olması da etkilidir. örneğin mahkumlar yatarken bir ayaklarına zincir bağlanır. uyku esnasında öbür tarafa dönmeye çalıştıklarında zincir ayaklarını acıtır ve uyanırlar. böylelikle sürekli olarak hapishanede oldukları hatırlatılmış olur kendilerine.

(bkz: das experiment)

(bkz: milgram deneyi)
psikoloji okuyan öğrencilerin didik didik araştırıp anlamaya çalıştıkları deney.
deneyi hazırlayan psikoloji profesörünün dahi kendisini bir süre sonra kurduğu hayali dünya'ya * adapte olmuş şekilde bulunca, 6.günden bitirdiği deney.
insan psikolojisini anlatan inanılmaz bir deney. hala geçerliliğini korumakta.

hele bugunkü olaylara bakınca insan bazı şeyleri daha iyi anlıyor.
her insanin gerekli sartlar olusursa ve kontrolsuz guc verilirse zalimlesebilecegini gostermisti bu deney. ayrica dunya'da iyi insan kotu insan diye bir seyin olmadigini, bir cok seyin sartlardan (power of situation) ibaret oldugunu gostermisti.

deneyi bitiren de soyle bir olaydir: deney devam ederken zimbardo'nun o zamanlar nisanlisi olan kiz olay yerine gelir ve olanlari gorunce sok olur. kiz kendisi de o siralarda psikoloji'de doktora yapmaktadir. kiz deneyi gorunce "burada ne cehennemler donuyor lanet olasi" diye kizar. zimbardo da "sevgilim gormuyor musun deney yapiyoruz" der. kiz "peki su deneyde su ana kadar neler ogrendin?" diye sorar. zimbardo da "insanlara sinirsiz guc verince ne kadar canilesebileceklerini gordum" der. kiz da "peki deneyi niye sonlandirmiyorsun?" der. zimbardo da "belki daha net sonuclar elde ederim" der. kiz "aslinda burada deneye tabi tutulanin kendin oldugunu gormuyor musun?" der. zimbardo "nasil yani?" deyince kiz da "bu deneyin sahibi sensin, yani deneyin baslayip bitirilmesi senin kontrolunde, yani deney uzerinde senin sinirsiz gucun var, insanlarin aci cektigini goruyorsun ama hala deneyi durdurmuyorsun. demek ki deneydeki deneklerden biri de sensin" der. zimbardo uykusundan uyanmistir artik ve deneyi iptal eder.