zabit ve kumandan ile hasbihal

iş bankası kültür yayınları'nın* ilk yayımladığı kitap.

kitabın adının kaynağı ve yazılış nedeni, çocukluğundan beri yakın dostu ve sonradan meslektaşı da olan nuri conker'in "zabit ve kumandan" adlı kitabıydı. kurmay binbaşı nuri conker kitabında osmanlı ordusunun uzun süredir ve neredeyse art arda yaşadığı başarısızlıkların sebeplerini tartışıyor; subayların sorumluluk ve görevleri üzerinden çözüm önerileri getiriyordu. kurmay yarbay mustafa kemal ise kitabında, yer yer onun kitabına doğrudan göndermelerle, aynı konuda kendi düşüncelerini, önerilerini dile getiriyordu.

1914..osmanlı devleti, balkan ve trablusgarp savaşlarından yeni çıkmıştır. osmanlı ordusu'nun 2 genç subayı, bu savaşlarda yaşanan başarısızlıklar üzerine kafa yormaktadırlar. ilkin nuri conker zabit ve kumandan kitabında, sorunları ve çözüm önerilerini gündeme getirir. dostu ve meslektaşı, mustafa kemal, bu kitabı okur okumaz, zabit ve kumandan ile hasbihal'i kaleme alır.
birbirini bütünleyen ve pekiştiren bu 2 kitabın başlıca temaları iyi yöneticiliktir. her ikisi de ordunun yaşadığı başarısızlığın asıl çözüm adresi olarak, komuta kademelerini gösterir. askerler için hen bilimsel birikimin hem de cesaret ve insiyatif sahibi olmak başta olmak üzere, pek çok bireysel niteliğin önemini ve gereğini savunurlar.
ancak osmanlı devleti 1. dünya harbine girince mustafa kemal'e kitabını bastırmayı erteler. buna karşılık 2 dost çanakkale'de anafartalar ve conkbayırı'nda kitaplarında yazdıklarının sözde kalmadığını kanıtlarlar.
mustafa kemal kitabını ancak mütakerede döndüğü istanbul'da 1918 sonunda yayımlar. kitabın basımınından 6 ay sonra da anadolu'ya geçerek istanbul ile ilişiğini keser. damat ferit hükümeti de kitabı toplattırarak imha ettirir.
zabit ve kumandan ile hasbihal ilk baskısından sonra 1956 yılında hasan ali yücel tarafından iş bankası kültür yayınları'nın ilk kitabı yayımlanmıştır.