tahrir defterleri

osmanlı devleti'nin arazi kayıtlarının tutulduğu defter.

osmanlı vatandaşlarının nüfus ve soy bilgilerini de (arazi ve tapu üzerinden sanırım) içerirler.

bir yer fethedildiğinde ya da belirli aralıklarla ve sancakların vergi yükümlüsü erkek nüfusunu ve bunların ödeyeceği vergi miktarını saptamak amacıyla tahrir denilen bir sayım yapılırdı. tahrir defterlerini nişancı tutardı.

bir örneği de eyalette saklanırdı.

Mufassal (detaylı) ve icmal (özet) olmak üzere ikiye ayrılırlardı. Her iki defterden de iki tane bulunur. Biri merkezde diğeri sancakta bulunur. Mufassal defterde köy veya mezra adı, vergi mükelleflerinin adları, üretilen ürün ve bunlardan alınacak vergi miktarı bulunurdu. Bazıları ek olarak hane halkı hakkında bilgi verebilmektedirler. icmal ise köy ve mezra adlarını, alınacak vergi yekununu (toplamını), dirlik sahibinin adını içerirdi. Defterler toprak anlaşmazlıklarında ve dirlik dağıtımında kullanılırdı. Defterleri tahrir emini, kâtip ve yerel yetkili (kadı>sancak beyi>nadiren beylerbeyi)den oluşan en az üç kişilik bir komisyon tutardı. Defterler yeni fetihler, padişah değişimleri gibi olağanüstü olaylar zamanında tutulur. Çiftçiyi zarara uğratmamak için üç yıllık ürün ortalaması alınması esasına göre tutulurdu. Tahrir defterleri ekonomik ve askeri açıdan osmanlı için son derece önemliydi. Zira her iki sistemin temeli de tahrir usulüne dayanmaktaydı.