bugün

5000 yıllık kürt tarihi

Ferdowsi
935 yıllarında iran ın horsadan şehrinde doğan ve 1026da ölen ünlü Fars roman şairi Firdowsi (Hakim Abu al-Qasim Firdowsi), Şahname (Shahnama) adlı ünlü eserinde Kürt-Sasani savaşından bahsetmektedir. Ünlü Fars şair Firdevsi (Ferdowsi Tousi, Firdausi, Ferdosi veya Ferdusi)), eserinde M.S. 226 yılında Kürt Kral Madîg ile Sasani Kralı Ardeşir I. arasında geçen bir savaşı nakleder (Shahnama, Volume 6, Chapters 61,71,72).
Şeref Han, Şahnamede Urfanın kahraman karakteri olarak geçen Rüstem bin Zal 8217;in (yani Zal oğlu Rustem) Firdevsi nin Şahnamesi nde ona Rustem-i Kürd denildiğini aktarır.

Thomas Artsruni
9. /10. yüzyılları arasında yaşayan Ermeni tarihçisi Thomas Artsruni nin eserinde Korduk (Kürdistan) adına rastlamaktayız. Thomas Artsruni nin aktardığı bir rivayette Hz. Nuh un gemisinin dünyanın ortası olarak tanımlanan Korduk Dağlarında karaya oturduğu söylenmektedir. Artsruni nin aktardığı bu rivayet çevirenin notuna göre Eusebius un Chronicle sinde de mevcuttur.
Thomas Artsruninin aktardığı başka bir rivayete veya kendisinin açıklamasına göre Zaza adı Zaza bölgesine üvey kardeşi Esarhaddon tarafından M.Ö. 681 yıllarında mahlup edildikten sonar yerleşen Asur Kralı Sennacherib in oğlu Sanasar ın adından geliyor (Bknz, Thomas Artsruni, History of the House of the Artsrunik, Robert W. Thomson çevirisi, Detroit, sayfa 81, 1985).

Kaşgarlı Mahmut
Kaşgarlı Mahmut, 1008'de Doğu Türkistan'ın Kaşgâr şehrinde dünyaya gelmiştir. Medreselerde tahsil gördükten sonra kendisini Türk dili tetkikatına vakfetmiştir. Bu amaçla Orta Asya'yı boydan boya kat ederek Anadolu'ya oradan da Bağdat'a gitmiş, Divânü Lügati't-Türk, Kaşgârlı Mahmut tarafından 25 Ocak 1072'de yazmaya başlanmış ve 10 Şubat 1074 te bitirilmiştir. Kitabın asıl nüshası bu gün Ayasofya Müzesi'nde muhafaza edilmektedir. Kitabın Uygurca çevirisi ancak 1978'de yapılabilmiştir. Mahmut, Kaşgar'a dönmüş ve 1105'de vefat etmiştir.
Kaşgarlı Mahmut'un 1074'te yaptığı haritada Kürtlerin ülkesi Arapça olarak Erdu'l-Ekrad diye kaydedilmiştir ki bu Kürtlerin Memleketi anlamına gelir. Fakat en azından Selçuklular ve Osmanlılar döneminde Kürtlerin ülkesi için Kürdistan adının kullanıldığını biliniyor.

Yakut ibn Hamavi
Ünlü Suriyeli Arap coğrafyacı Yakut ibn Hamavi 1179-1229 yılları arasında yaşamıştır. Aynı zamanda tarihçi, etnografist ve coğrafyacı olan Yakut'un Mücem ül-Buldan adlı eseri coğrafik sözlük olup, tarihsel, biyografik ve kültürel bilgiler içermektedir.
Coğrafyacı Yakut ibn Hamavi eserinde şu an iran ve Irak arasında yaşayan Feyli Kürtleri olarak bilinen halkdan bahseder: Feyliler, iran ve Irakı ayıran dağlar arasında yaşarlar. Üstelik fil kadar büyüktürler diye yazmış.
Yakut El Hamavi 12. yüzyılda Kürt Krallığı Sophene nin başkenti Arsamosata kentinin %25 inin Ermeniler tarafından meskun tutulmuş olduğunu yazmıştır. Buradan yola çıkarak geriye kalan 70-75% ininde Zaza Kürtleri tarafından mesken tutulmuş olduğu anlaşılmaktadır. Bunun yanısıra Ermeni krallarının Ermeni asimilasyonuda hesaba katıldığında; ilk kurulduğu yıllarda Kürt kenti olduğu da söylenebilir.

Marco Polo
1254-1324 yılları arasında Venedikte doğmuş ve ölmüş olan ünlü italyan gezgin Marco Polo, Batıdan, Uzakdoğuya kadar seyahat etmiş ilk batılı olmuştur. Yaptığı seyahat, Batı dünyasının Doğu ve Uzakdoğu ile ilk gerçek tanışmasıdır. Dünyada ilk dünya turu yapan kişi olarak tanınan Polo; Ortaçağ ın en büyük gezginlerindendir. Polo, Büyük Cengiz Han ın torunu olan Moğol kağanı Kubilay Han'ın sarayını ziyaret etmiş ve daha sonra da onun emrinde 17 yıl çalışmıştır. Deniz yolculuğuyla italyadan; Akdenize, ordan Ortadoğuya geçmiş. Sonra iranın güneydoğusundan; Çin in , Beijing şehrine ulaşmış. Daha sonra Vietnam, Sumatraya, Sri Lanka, Hindistana geçmiş. Geri dönerken iran, Karadeniz ve son olarakda Akdenizi geçip italyanın Venedik şehrine 1295 de geri dönmüş. Polo'nun yolculuğunu anlattığı kitabı yüzyıllar boyunca Avrupalıları aydınlatmıştı.
Marco Polo, Çin e giderken Musul da Kürtlerle tanışmış. Ünlü gezgin, Kürtler ve Kürdistan hakkında öğrendiği değerli bilgilerini kitabında aktarmaktadır. 1272 de Marco Polo ;Musul Krallığı adlı bölümde şöyle yazmıştır: Musul un dağlık bölgelerinde KÜRDLER adında bir kavim vardır. Bazıları Hiristiyan olup Jacobit ve Nasturi mezhebine mensuplar ve diğerleri Muhammadandır (Müslüman). Ama fena bir jenerasyondurlar; tüccarları yağmalamaktan keyif alıyorlar.
Bu eyalete (Musul) yakın olan Muş ve Mardinde Kürtlerin çok kaliteli pamuk ipliği ürettiklerini ve bunlardan bir çok elbise ve kumaş ürettiklerini yazmış. insanların esnaf, zanaatçı ve tüccar olduklarını ve Tartar kralına tabi olduklarını yazmış (Seyahatlar, I.vi).
ingilizce metni: Volume I, Chapter V: There is yet another race of people who inhabit the mountains in that quarter and are called CURDS. Some of them are Christians, and some of them are Saracens; but they are an evil generation, whose delight is to plunder merchants. [Near this province is another called MUS and MERDIN, producing an immense quantity of cotton, from which they make a great deal of buckram and other cloth. The people are craftsmen and traders, and all are subject to the Tartar King.
Polo bu sefer Persia nın büyük bir ülke olduğunu ve içinde sekiz krallık barındırdığını yazmış. Bu krallıklar arasında Kürdistan adınıda saymaktakdır.
ingilizce metni: Volume I, Chapter XV: Now you must know that Persia is very great country, and it contains eight kingdoms. I will tell you the names of all. The first kingdom is that at the beginning of Persia and it is called CASVIN; the second is further to the south, and is called CURDISTAN; the third is LOR; the fourth SUOLSTAN, the fifth ISTANID; the sixth SERAZY; the seventh SONCARA; the eigth TUNOCAIN which is at the further extremity of Persia.

Hamdullah Al-Mustaufi Al-Qazwini
iranlı islami yazar Hamdullah Al-Mustaufi Al-Qazwini, Tahran, Kazvin'de doğarak yine aynı yerde 1340'da ölmüştür. Hamdullah Al-Mustaufi Al-Qazwini kozmografya ile coğrafyaya meraklı bir bilgin olarak derlediği Nuzhat al-Qulub (Nezhetü'l Kulub) başlıklı Farsça eserini 740 (1339-1340) yılında tamamlamıştır. Çeşitli kaynaklardan toplanan bilgiler ile meydana getirdiği Nuzhat al-Qulub (Kalbin Gezisi) adlı eserinde Kürdistandan ve Kürdistan ın 16 eyalete ayrıldığınından bahsetmektedir.