ittihat ve terakki cemiyeti

Kökeni 1889'da Askeri Tıbbiye öğrencilerinin devrin padişahı 2.Abdülhamit'e karşı kurduğu bir dernek olan fırka, yurtdışında bulunan sisteme muhalif birçok ismin (bkz: Jöntürkler) katılımıyla oldukça güçlenmiştir. 1902 Pariste yapılan kongre sonucu, hareket Ahmet Rıza önderliğindeki devletçi-merkezçiler ve Prens Sabahattin önderliğineki Liberal-antimerkeziyetçiler(Teşebbüs-i Şahsi ve Adem-i Merkeziyet Cemiyet-i) olarak ikiye bölünmüştür. Bu bölünme Türk siyasi tarihine damgasını vurması bakımından oldukça anlamlıdır. Bu bölünme sonucu oluşan devletçi-merkeziyetçi çizgi ileride ittihat ve Terakki çizgisinden sonra, Anadolu ve Müdafa-i Hukuk Cemiyeti - CHP ve merkez sol çizgisine dönüşecekken; diğer grupta varlığını Hürriyet ve itilaf, Serbest Fırka, DP, AP ve merkez sağ çizgisinde sürdürecektir.

1908'de 2.Meşruiyet'in ilanı ile yapılan seçimler sonucu Osmanlı Mebusan Meclisinde ezici çoğunluğu sağlayan ittihat ve Terakki Fırkası, 1913 yılında hükümeti de tamamıyla ele geçirecektir. Osmanlı Devleti 1914 yılında Birinci Dünya Savaşına girerken, bu kararın altında partinin önde gelen isimlerinden Sadrazam Sait Halim Paşa, Dahiliye Vekili Talat Paşa,Harbiye Nazırı Enver Paşa ve Bahriye Nazırı Cemal Paşa imza atmışlardır. Savaş sonucunda bu isimlerden son üçünün ülkeyi terk etmesi sonucu parti 1918 yılında son kongresiyle kendini fesh etmiştir.

Genel doktrini ve uyugulamaları itibariyle partinin, radikal olmasa da; devrimci,sol,devletçi,merkeziyetçi çizgide olduğu söylenebilir