tımarlı sipahi

ilk çağda temelleri atılmış (hititlerde benzeri sistem vardı) ortaçağ avrupasından osmanlıya kalan bir zihniyetti tımarlı sipahi. osmanlının devrinde oldukça başarılı işlemesine rağmen, modernizasyondan nasibini almadığı için çöken ve kanımca batışıyla birlikte devleti de düşüren sistemidir.

feodalizmi anlatalım biraz: bilindiği gibi, topraklarda "mülk" diye bir hak yoktu ortaçağ'da.
gerek deniz hakimiyetinin azalması, gerekse merkezi gücün zayıflamasıyla yolların güvenliğinin kaybolmasından ötürü ticaret zayıflamıştı. ticaret ölünce piyasada cash para kalmadı (altın). para ile askerleri kendine bağlayamayacak, kimseye maaş ödeyemeyecek durumda olan kral, sahibi olduğu topraklarını vassallarına bırakırdı işlemesi için ve maaş sistemini böyle kurarlardı(alma verme dünyası). toprak kral'ındır, kral işlemesi için vassallarına verdiği bu arazisinden vergi de alırdı yamulmuyorsam.

süzeren vassal ilişkisi olarak tabir edebileceğimiz bu zincirde, kral tarafından atanan landlord, vassal her ne denirse, alt birimlere atayabiliyordu bu toprağı da. ancak işleme hakkı sadece kendisine aittir; "ben buraların gralıyım" diyemez bu toprak ağaları, sorumlu olduğu toprağa iyi bakmalıdır. yetiştirdiği (beslediği) askerler ile de kralının ordusuna destek olmak zorundaydı(diye hatırlıyorum). ortaçağ ekonomik sistemini incelediğimizde, bu şekilde siyasi bir bölümlenme de mevcuttu.

osmanlıda bu süzeren-vassal ilişkisinin eşdeğeri tımar sistemidir işte.

devlet (aka: sultan) toprağı hakettiğini düşündüğü bir savaşçısına verir. kumandanı bu toprağın işleme hakkına sahiptir. devredilemez, miras bırakılamaz bu topraklar; kumandanımız sadece işler toprağı, o kadar. istediğinde de gral (sultan tamam) toprağı verdiği bu kişiden, hizmetlerini (toprağa bakımını) yetersiz bulup, geri alabilirdi ve başkasına ihale edebilirdi. vergisini vererek, askerlerini yetiştirerek süper bir şekilde micro management eylerdi bu tımarlı sipahiler. maaşlı askerler değildiler ve besledikleri askerlere maaşı kendileri verirdi(ta istanbul'dan memleketin dört bir yanına para mı gitsin sandık sandık). teorik olarak güzeldir.

ha zamanla topraklar miras edilir oldu, bozuldu sistem. devlet vergi ver(e)mez oldu tımar bekçileri, oldular sahipleri ve sistem çöküşe gitti.