subuti sıfatlar

1- Hayat: Allah-u teala'nin diri olmasıdır. Allah-u teala'nın bütün sıfatları ezelde vardır. Yaratıkların sıfatları böyle değildir. Allah'ın hayatı vardır, fakat bizim hayatımız gibi değildir. Hayat sıfatının zıddı olan ölmek, Allah-u teala'nın hakkında mümkün değildir.

2- ilim: Olmuş ve olacak bütün her şeyi bilmesidir. Allah-u teala'nın ilim sıfatıyla eşyayı bilmesi gerçektir. Allah bilir, fakat bizim bildiğimiz gibi değildir. Allah-u teala'nın ilim sıfatı ezelidir, sonradan var olmamıştır. Allah-u teala'nın zatıyla beraber vardır. Bu alemi ve varlıkları en güzel şekilde yaratmak, varlıklarını devam ettirecek tedbiri almak ve hiçbir karışıklığa meydan vermeden devam ettirebilmek, ancak ilim sahibi bir yaratıcıyı gösterir. Kulların mükafatlandırılması veya cezalandırılması yine büyük bir ilim gerektirir. Allah-u teala hakkında cehalet, gaflet ve unutkanlık düşünülemez.

3- irade: Vuku bulacak her şeyi kendi dilediği şekilde ve zamanda yaratmasıdır. Eşya ve fiillerin hepsi Allah-u teala'nın dileme, hüküm ve iradesiyledir. Allah-u teala kainattaki ve kainat içindeki şeyleri ezeli iradesiyle istediği gibi yaratmıştır. Allah-u teala'nın dilediği olur, dilemediği olmaz. Allah-u teala'nın dilemediği bir şeyi zorla yaptırabilecek hiçbir kuvvet yoktur. Kainatta cereyan eden hadiselerin bütünü Allah-u teala'nın iradesiyle gerçekleşir. O'nun iradesi olmadan hiçbir şey meydana gelemez. Ve O, ne isterse yapar.

4- Kudret: Allah-u teala'nın bütün mümkünatta (var olan) tesir ve tasarrufa kadir olmasıdır. Kudret sıfatı ile Allah-u teala'nın her şeye gücü yeter. Allah-u teala'nın gücü vardır, fakat bizim gücümüz gibi değildir. Allah-u teala'nın kudreti zatidir, yani kendindendir. O'nun kudreti hiçbir şeyle ölçülmez. O'nun kudreti karşısında; büyük-küçük, yakın-uzak, az-çok farketmez. Allah-u teala, gözümüzün önünde meydana gelen milyarlarca işi, biri diğerine mani olmadan yapar. Bu durumda kudreti işlere göre parçalanmaz, dağılmaz. O, sadece "Ol" diye emreder. istediği her ne ise, onun olmasını istediği zaman geldiğinde oluverir.

5- Semi': Allah-u teala'nın her şeyi işitmesidir. Allah-u teala her şeyi işitir, fakat bizim kulaklar vasıtasıyla işitmemiz gibi değildir. Allah-u teala'nın işitmesinde uzaklık, yakınlık, gizlilik ve açıklık farketmez. Kulak ve sesi nakleden hava gibi vasıtalara da ihtiyacı yoktur. O, en gizli yakarışları, dilden dökülen fısıltıları dahi işitir. Allah-u teala'nın bir şeyi işitmesi başka bir şeyi işitmesine mani değildir.

6- Basar: Allah-u teala'nın her şeyi görmesidir. Allah-u teala her şeyi görür, fakat bizim gözlerimiz vasıtasıyla görmemiz gibi değildir. Allah-u teala'nın görmesinde uzaklık, yakınlık, gizlilik, açıklık farketmez. O'nun göz ve ışık gibi vasıtalara da ihti-yacı yoktur. O, en gizliyi, gizlinin gizlisini dahi görür. Allah-u teala'nın bir şeyi görmesi başka bir şeyi görmesine de mani değildir.

7- Kelâm: Allah-u teala'nın sese ve harfe muhtaç olmaksızın konuşmasıdır. Allah-u teala Zâtî ve Kudsî olan kelamı ile konuşur. Fakat bizim konuşmamız gibi değildir. Bizler aletler, uzuvlar ve harfler yardımıyla konuşuruz. Allah-u Zülcelal ise aletsiz ve harfsiz konuşur. Harfler yaratılmıştır, fakat Allah-u teala'nın kelamı yaratılmış değildir.

8- Tekvîn: Allah-u teala'nın istediğini, dilediği şekilde yaratmasıdır. Allah-u teala yaptıklarını fiil sıfatı ile yapar. Bu sıfatların hepsi tekvin sıfatının manası içine girmektedir.